از دورهمی شبانه كاروانیان تا حبس 40 ساله ی تاریخ
عروس شاه عباسی نقاب از چهره برمی دارد!
سمنان کاروانسرای شاه عباسی سمنان که برای نزدیک به چهل سال به زندان تغییر کاربری نامأنوس داده بود مقرر است که در آخرین ماه از آخرین سال این قرن، با برداشتن رسمی آخرین دیوارهای بیازمانده از زندان پیشین، چهره خودرا برای همیشه در معرض دید گردشگران و عابران سمنانی قرار دهد.
فرماندار سمنان از آغاز برداشتن دیوارهای بیرونی زندان سابق و نمایان شدن این کاروانسرای تاریخی در 13 رجب اطلاع داد و اظهار داشت: هم اکنون در داخل مجموعه مشغول کار هستند و دیوارها و ساختمان های داخلی که در این زمان به بنا افزوده شده را تخریب می کنند.
نادر فخری در گفت و گو با ایسنا اظهار نمود: دیوار بلند بیرونی حاشیه خیابان سعدی و قدس همزمان با ولادت حضرت امیرالمونین (ع)در 13 رجب سال جاری تخریب خواهد شد.
وی ضمن اشاره به قدمت بالای این بنای تاریخی اضافه کرد: با برداشتن دیوارها و نمایان شدن کاروانسرای شاه عباسی، و در ادامه با مرمت بنا و تبدیل آن به یک مجموعه فرهنگی و گردشگری از جانب شهرداری سمنان فرصت مناسبی برای بهره برداری بهتر از این فضای تاریخی گردشگری بوجود خواهد آمد.
فخری ضمن اشاره به علل تاخیر در برداشتن دیوارهای منتهی به خیابان های اصلی اظهار داشت: با عنایت به بحث امنیت بنا و اهمیت جزابیت های بصری مقرر است که ابتدا دیوارهای داخلی کاملا برداشته شود و در آخر پس از انجام بخشی از کارهای داخلی، دیوارهای بیرونی هم برداشته شود که این مهم در هفته اول اسفندماه پیش رو صورت خواهد گرفت.
فرماندار سمنان ضمن اشاره به طرح شهرداری برای تبدیل خیابان تاریخی امام به پیاده راه اظهار داشت: از شهرداری سمنان درخواست کردیم که با رضایت مردم و اصناف این طرح اجرایی شود.
حکایت زندانی شدن یکی از کاروانسراهای 999گانه شاه عباس
رئیس میراث فرهنگی شهرستان سمنان از کاروانسرای شاه عباسی بعنوان یکی از مهم ترین بناهای تاریخی سمنان نام برد و اظهار داشت: وجود این بنای پرارزش در کنار چندین بنای تاریخی، مرکز فرهنگی و موزه و... می تواند زمینه ای فراهم آورد که با مرمت و فعال سازی آن مجموعه این عناصر با هم گره خورده و زمینه جذب توریست را بیشتر از پیش فراهم آورد.
حمیدرضا دوست محمدی در گفتگو با ایسنا با اشاره به اینکه کاروانسرای شاه عباسی یکی از 999 کاروانسرای ساخته شده به دستور شاه عباس در راه جاده ابریشم است اظهار نمود: این کاروانسراها با هدف خدمت دهی به تجار و رونق تجارت راه اندازی شدند.
رئیس میراث فرهنگی شهرستان سمنان با اشاره به اینکه پیش از این کاروانسراها، کاروانسراهایی با بناهای متفاوتی وجود داشته افزود: البته قبل از آن کاروانسراها، رباط ها و ساباط هایی در راه وجود داشته که عموما معماری خشتی داشتند که امروزه هم بقایای برخی از آنها در استان سمنان هم وجود دارد و قلعه عبدل آباد یک نمونه از آنها است.
وی با اشاره به اینکه کاروانسراهایی قبل از دوره صفویه هم در کشور و همچون استان سمنان وجود داشته افزود: ساخت و قدمت کاروانسرای سنگی آهوان که یکی از کهن ترین کاروانسراها کشور و استان است به قبل از دوران صفویه برمی گردد.
وی از کاروانسرای شاه عباسی سمنان بعنوان یک اثر تاریخی مهم نام برد و اظهار داشت: فرم هعا در کاروانسرای شاه عباسی سمنان مثل همه کاروانسراهای شاه عباسی کشور هشت ضلعی است اما در معماری این بنا با پلان مربع شاخته شده است.
رئیس میراث فرهنگی شهرستان سمنان عرصه این بنای تاریخی را حدودا سه هزار و 700مترمربع برشمرد و خاطرنشان کرد: عیانی این کاروانسرا بین 2200 تا 2500 متربع بنا دارد.
وی با اشاره به اینکه کاروانسرای شاه عباسی سمنان یک کاروانسرای چهار ایوانی است اضافه کرد: ورودی اصلی بنا در شمال غرب واقع شده و کاروانسرا دارای دو شترخوان در ورودی های شمالی و جنوبی است که محل نگهداری احشام کاروانی ها بوده است.
رئیس میراث فرهنگی شهرستان سمنان با اشاره به اینکه کاروانسرای شاه عباسی سمنان حدودا 20 حجره دارد افزود: این حجره ها در آن دوران محل اقامت کاروانیان بوده است.
دورهمی شبانه کاروانیان عصر صفوی در شاه نشین ها
وی ضمن اشاره به وجود سه شاه نشین در سه ایوان این بنا اظهار داشت: یکی از این شاه نشین ها در ورودی اصلی است و در دو طبقه ساخته شده و معمولا از این بخش در مواقعی استفاده می شده که کاروانیان به تفرج شبانه در دور هم پرداخته و تجربیات خویش را به یکدیگر انتقال می دادند.
دوست محمدی با اشاره به اینکه دو شاه نشین کوچک تر در دو ایوان دیگر این بنا هم وجود دارد اظهار نمود: معمولا تجار مشهور در همین شاه نشین اصلی سکنی داشته و مابقی در دو شاه نشین دیگر اسکان می یافته اند.
وی از وجود دو اتاق در کنار دو ورودی کاروانسرا اطلاع داد و تصریح کرد: این اتاق ها اتاق مدیریت کاروانسرا و به اصطلاح امروزی بخش اداری آن بودند.
رئیس میراث فرهنگی شهرستان سمنان با اشاره به اینکه احیانا یک سکوی بزرگ در وسط حیاط این کاروانسرا وجود داشته که هم اکنون نیست افزود: کارکرد این سکو در وسط حیاط کاروانسرا این بوده که کالاها را در میانه آن به معرض نمایش گذاشته و مبادله کالا بین کاروانیان و خریداران و گاه بین خود کاروانی ها انجام می شده است.
وی با اشاره به اینکه مبادلات در این دوره گاه پایاپای بوده اضافه کرد: گاه کاروان های عبوری هم در این منطقه حضور یافته و تبادلات کالایی خویش را انجام می دادند و به ادامه سفر می پرداختند.
این کارشناس میراث فرهنگی اضافه کرد: در شترخوان کاروانسراها سکوهایی وجود دارد که بارهای شترها را بر روی این سکوها می گذاشتند و پس از انجام معمالات از همان جا کالاها را بار شترها می کردند.
وی از وجود تعدادی سکو و حجره دیگر در ورودی شمال شرقی کاروانسرای شاه عباسی سمنان که به نمای بیرونی بودند اطلاع داد و اظهار داشت: این سکوها معمولا نقش عرضه کالا به ساکنان شهر را داشته اند. ضمن اینکه گاه کاروانی ها در کاروانسرا اقامت نداشتند و برای ساعاتی در طول مسیر کالاهای خویش را بر روی این سکوها عرضه می دادند و بعد به ادامه حرکت خود می پرداختند.
رئیس میراث فرهنگی شهرستان سمنان با اشاره به اینکه کاروانسرای شاه عباسی سمنان در آن دوره کاروانسرایی خارج از شهر بوده اضافه کرد: در دوره قاجار در شمالی شهر سمنان همین ارگ فعلی است که پایین تر از کاروانسرا بوده و در دوره صفویه هم این کاروانسرا در زمین های بایر واقع شده و یک کاروانسرای میان رهی محسوب می شده که با توسعه شهر در دوره پهلوی و انقلاب الان در مرکز شهر واقع شده است.
دوست محمدی با اشاره به اینکه در دوره هایی تجارت و تبادل پنبه در سمنان رونق بالایی داشته اضافه کرد: بلوار فعلی قدس در شهر سمنان که این کاروانسرا امروزه در حاشیه آن واقع شده یکی از مسیرهای جاده ابریشم بوده است. البته مسیرهای دیگری هم وجود داشته که مسیر منتهی به امامزاده علوی، کوشمغان و بازار علاءالدوله هم یکی دیگر از آنها بوده است که کاروانی ها در این راه وارد شهر می شدند و پس از چاپارخانه و دروازه غربی شهر در پیرنجم الدین فعلی خارج می شدند و به سمت کاروانسرای بعدی که در آهوان بوده طی طریق می کردند.
حبس تاریخ و تغییر کاربری غیرقانونی به زندان
وی در پاسخ به پرسش ایسنا در ارتباط با تغییر کاربری بنا در اوائل انقلاب اظهار نمود: این بنا تا پیش از سال 63 در اختیار میراث فرهنگی بوده و از آن بعنوان اداره میراث فرهنگی و کارگاه مرمت استفاده می شده است. بعدها به صورت غیرقانونی و احیانا بر مبنای نیازهای آن موقع به زندان تغییر کاربری داده و در این کمتر از چهار دهه بعنوان زندان مرکزی سمنان مورد استفاده قرار گرفته است.
وی با اشاره به اینکه این تصرف برخلاف عرف قانون انجام شده افزود: در این حدودا چهار دهه الحاقاتی به بنا اضافه شده که آنرا از اصالت بنا دور کرده است و همه این الحاقات باید برچیده شود.
دوست محمدی با اشاره به اینکه در کاربری بعدی بنا باید شأن بنا حفظ شود تصریح کرد: در ادامه کار مقرر است که شهرداری سمنان بعنوان متولی بنا مشاور بگیرد تا اگر الحاقی متناسب با نیاز فرهنگی وجود داشت به کالبد تاریخی و اصالت بنا صدمه وارد نشود.
مستندات مرمت دهه 50 به یاری کاروانسرای مغموم می آید؟
وی به نقش مهم رسانه ها و مردم در این مهم پرداخت و اظهار داشت: شما رسانه ها بعنوان نمایندگان افکار عمومی باید در حوزه مطالبه گر باشید ضمن اینکه میراث فرهنگی هم بر روند بازسازی و مرمت بنا نظارت دارد تا اصالت و کالبد تاریخی بنا زیر سوال نرود.
رئیس میراث فرهنگی شهرستان سمنان با اشاره به اینکه میراث فرهنگی و شهرداری تعامل خوبی در این طرح با یکدیگر دارند اظهار داشت: خوشبختانه در اواخر دهه 50 این بنا مرمت شده که اسناد و مطالعات آن در اختیار میراث فرهنگی است و همین ها می تواند به بازگشت اصالت تاریخی به بنا کمک نماید.
وی از استفاده از این بنای تاریخی بعنوان زندان بعنوان کاربری نامأنوس نام برد و اظهار داشت: هم اکنون بخشی از اسباب و اثاثیه و الحاقات اضافه شده همچنان وجود دارد و بنابراین تا این موارد تعیین تکلیف نشود برداشتن دیوارهای بیرونی امکان دارد به تاخیر بیفتد.
این کارشناس با اشاره به اینکه روند حذف الحاقات شروع شده افزود: ابنیه ای که در طول چهار دهه به زندان و بنای کاروانسرا اضافه شده باید به تدریج برداشته شود و زیرنظر کارشناسان میراث، بنا به کالبد تاریخی و اصالت پیشن خود برگردد.
رئیس میراث فرهنگی شهرستان سمنان به موقعیت مناسب این بنای پرارزش پرداخت و اظهار داشت: با عنایت به این که این بنا امروز در مرکز شهر سمنان واقع شده می تواند بعنوان یک مرکز فرهنگی و گردشگری به رونق صنعت توریسم در شهر تاریخی سمنان کمک زیادی کند.
کش و قوس چند ساله و طعم باردیگر آزادی
به هر حال پس از وعده های فراوان و کش و قوس چند ساله باآنکه دیوارهای بلند زندان سمنان همچنان در وسط این شهر پابرجا می باشد و خودنمایی می کند و کاروانسرای تاریخی سمنان در پس این دیوارها از نظر عابران دورمانده است، اما به نظر می آید که شمارش معکوس برای برداشتن این دیوارها شروع شده تا این بنای ارشمند تاریخی و عروس کاروانسراهای شهر سمنان پس از سال ها، چهره خویش را به مردمان این شهر نشان دهد.
کاروانسرایی تاریخی که حالا پس از چهار دهه زندان، بزودی طعم باردیگر آزادی را چشیده و بی گمان با فروریختن دیوارهای بلند زندان پیشین که به تازگی فرایند برداشتن آنها رسما شروع شده، دیدن آن برای شهروندان زیر چهل سال و جوان سمنانی، خالی از لطف نخواهد بود چون که چهره آن حتما برای مردم سمنان تازگی دارد.
بدون شک شمار شهروندان سمنانی که خاطره این اثر تاریخی را با خود دارند در این چند دهه با گذر عمر کاهش یافته و از سویی چشم خیلی از شهروندان قدیمی و کهنسال سمنانی هم که خاطره ای دور و مبهم از آنرا به یاد می آورند، قریب 40 سال است که به جمال این بنای دوران شاه عباسی نیفتاده است و قدم زدن بر سنگفرش حیاط کاروانسرا و نشستن بر شترخوان ها و شاه نشین های آن نه تنها برای توریستهای داخلی و خارجی که حتی برای شهروندان سمنانی که هر روز غافل از جذابیت آن از کنار دیوارهای بلند میدان سعدی و بلوار قدس عبور کرده اند خالی از لطف نیست.
به هر روی باآنکه دیر اما به نظر می آید بزودی عروس شاه عباسی نقاب از چهره برمی دارد و پس از این همه سال بار دیگر چهره خویش را به مردمان شهر نشان خواهد داد
ای عروس هنر از بخت شکایت منما
حجله حسن بیارای که داماد آمد
به گزارش دست و هنر به نقل از ایسنا- کاروانسرای سمنان که در مرکز مرکز استان واقع شده یکی از ۹۹۹ کاروانسرای ساخته شده در دوران شاه عباس صفوی در شهر سمنان است. این بنای پرارزش که دارای ۴۰۰ سال قدمت است در سال ۱۳۵۲ به ثبت ملی رسیده است.
از این کاروانسرای تاریخی در چهار دهه گذشته بعنوان زندان استفاده می شده و آزادسازی آن یکی از مطالبات مردم این استان بوده که خوشبختانه به تازگی و با آغاز روند تخریب و مرمت باردیگر آن، رنگ حقیقت به خود گرفت.
گزارش از: هوشنگ حبیبی بسطامی-ایسنا سمنان
تصویر هوایی کاروانسرای شاه عباسی سمنان
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب