نعمت الله فاضلی مطرح كرد؛
با بحران ناتوانی در به رسمیت شناختن خودمان روبه رو هستیم
به گزارش دست و هنر فاضلی می گوید در ایران دانش توسط خودمان به رسمیت شناخته نمی گردد. روایت فرهنگ روایت جمعی و روایت روح جامعه است. اگر آثار قبلی تایید و تصدیق نشوند روح جمعی جامعه سركوب می شود.
به گزارش دست و هنر به نقل از مهر، نشست معرفی و بررسی كتاب «تاریخ مردم شناسی و فرهنگ مردم ایران در روزگار پهلوی» نوشته حمیدرضا دالوند، عصر روز گذشته دوشنبه ۲۵ شهریور ۱۳۹۸ با حضور نعمت الله فاضلی، جبار رحمانی و نویسنده كتاب در سالن سرای كتاب خانه كتاب برگزار گردید. این نشست سومین جلسه از سلسله نشست های فرهنگ و دانشگاه در این نهاد بود. كتاب «تاریخ مردم شناسی و فرهنگ مردم ایران در روزگار پهلوی» توسط انتشارات پژوهشكده مطالعات فرهنگی و اجتماعی در بهار ۱۳۹۸ منتشر گردید.
نخست متن مستقل تاریخ مردم شناسی در ایران
نعمت الله فاضلی در این جلسه اظهار داشت: كتاب آقای دالوند به یك معنا اولین كتاب مستقلی است كه تاریخ مردم شناسی در ایران را روایت می كند. تاریخ رشته ها از جهات گوناگونی مهم اند هم به لحاظ نظری و هم برای ایران. رشد حوزه دانش در گروه تاریخ دانش است. هر جامعه ای كه مقرر است دانشی را گسترش دهد به شدت نیازمند یك خودآگاهی تاریخی در آن حوزه است.
وی اضافه كرد: یكی از كمبودهای مهم ما در نظام آكادمیك، تاریخ دانش ها در حوزه های گوناگون است، البته شاید انسان شناسی از این نظر جلوتر از سایر رشته ها باشد، هرچند كه بازهم به منابع نیاز دارم و شاید بتوان اظهار داشت كه هنوز هم هیچ كاری انجام نشده است و این تازه وضعیت رشته ماست كه شرایط بهتری از نظر تاریخ نگاری دارد. ما به تاریخ رشته ها بی توجهیم در صورتیكه هر نوع پیشرفت معرفتی مستلزم یك خودآگاهی تاریخی است.
فاضلی افزود: ما حتی در دوران معاصر هم گرفتار گسیختگی معرفتی هستیم. در حوزه معرفت بحران تدام های گسیخته به چشم می خورد، چون كه كارها و آثار دیده و خوانده نشده و وارد در فضای گفت وگوهای بینامتنی نمی گردد. تدام وجود دارد اما به صورت گسیخته. ما نزدیك به ۱۰۰ سال است كه علوم اجتماعی در ایران داریم اما هویت هایمان را نمی شناسیم و این بسیار دردناك است. كار آقای دالوند تایید و تصدیق كارهای قبلی است و این اعتماد به نفس بوجود می آورد.
دانش ها را به رسمیت نمی شناسیم
نویسنده كتاب «مردم نگاری فرهنگ: مطالعات انسان شناختی درباره فرهنگ ایران امروز و دیگر فرهنگ های جهان» در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این نكته كه ما با بحران ناتوانی در به رسمیت شناختن خودمان مواجه هستیم، اظهار داشت: در ایران دانش توسط خودمان به رسمیت شناخته نمی گردد. روایت فرهنگ روایت جمعی و روایت روح جامعه است. اگر آثار قبلی تایید و تصدیق نشوند روح جمعی جامعه سركوب می شود. ازاین رو از این لحاظ نوشتن تاریخ یك علم شاید از خود آن علم مهمتر باشد.
فاضلی افزود: حمیدرضا دالوند یكی از اولین كسانی است كه به صورتی روشمند و سیستماتیك به روایت تاریخ مردم شناسی در ایران پرداخت. قبل از كارهای او روایت ها پراكنده بودند. ازاین رو او یكی از اولین مورخان تاریخ این بخش از مطالعات فرهنگ مردم ایران است. خصوصیت مهم این كتاب در این است كه نثر ساده و روانی دارد و بسیار هم خواندنی است. خصوصیت دیگر در رویكرد نویسنده است. دالوند اعتقاد دارد كه مسئله جمع آوری و ضبط فرهنگ عامه از مشروطه به بعد شروع شد. او این جمع آوری در ژانرهای مختلفی چون داستان، رمان و... را هم خوب توضیح داده است. نكته دیگر در این است كه نویسنده به درستی توضیح می دهد كه ما قبل از ورود جمالزاده با فرهنگ عامه میانه خوبی نداشتیم.
نویسنده كتاب «نگرشی نو به سیاست فرهنگی: سیاست فرهنگی از دیدگاه مطالعات فرهنگی» درباره دیگر خصوصیت كتاب حمیدرضا دالوند اظهار داشت: نویسنده در این كتاب نگاه بازی به فرهنگ مردم داشته است و آنرا محدود به گردآوری های افراد حرفه ای نكرده است. خصوصیت فرهنگی این رشته در این بود كه از دل یك جریان ادبی و هنری سربرآورد و نه از نظم و نسقی آكادمیك. البته به نظرم خوب بود كه نویسنده چشم انداز تاریخ نگارانه ای هم بر تاریخ رشته مردم شناسی مشخص می كرد.
از مردم شناسی بعنوان یك علم دسته دوم مراد می شود
جبار رحمانی هم در این جلسه اظهار داشت: متاسفانه ما در ایران به تاریخ رشته ها آنطور كه باید و شاید نپرداخته ایم. با این اوصاف اما در حوزه انسان شناسی و مردم شناسی پیشگام بوده ایم و چند كتاب خوب در این مورد وجود دارد كه یكی از آنها همین كتاب «تاریخ مردم شناسی و فرهنگ مردم ایران در روزگار پهلوی» است و دیگری «ابعاد سیاسی فرهنگ در ایران: انسان شناسی، سیاست و جامعه در قرن بیستم» تالیف دكتر نعمت الله فاضلی است.
وی اضافه كرد: مردم شناسی در سطحی به مثابه یك علم مطرح بود و در سطحی دیگر بعنوان یك جنبش روشنفكرانه. از زمان صادق هدایت مردم شناسی از عناصر نزاع بین سنت و مدرنیته بود و هنوز هم هست. به هر حال بخشی از پروژه روشنفكرانه در ایران كارهای مردم شناسی بود. در سطح سوم هم می توان مردم شناسی را بعنوان یك علم سیاست گذار و در خدمت ملت و حكومت دانست. به هر حال این رشته كاركردهای سیاسی مهمی هم داشته است.
رحمانی افزود: نكته مهم در این كتاب این است كه چرا مردم شناسی با این قدمت مهمی كه در ایران دارد و از زمانه پیدایش دانشگاه در ایران دوره پهلوی اول همواره مطرح بوده، حالا چندان جدی گرفته نشده و هنوز جا نیفتاده است؟ امروزه هم از آن حتی در دانشكده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، بعنوان یك علم دسته دوم مراد می شود. نویسنده در این كتاب مطرح كرده كه هرچند در تاسیس این رشته در ایران هوشمندی به خرج داده شده اما ما در تربیت متخصص این حوزه ناتوان بوده ایم.
بینش تاریخی ما را در همه علوم موفق می كند
حمیدرضا دالوند هم در این جلسه اظهار داشت: مبحث «تاریخ مردم شناسی و فرهنگ مردم ایران در روزگار پهلوی» اهمیتی به مراتب بیشتر از خود كتاب دارد. به صورت كل فراتر از علم اهمیت تاریخ را درك نكرده ایم. عمر فرهنگی ما تابعی از دانش تاریخی ماست و در همه حوزه های علوم هم این نكته حایز اهمیت است. اگر شما بینش تاریخی در دانش داشته باشید، بطور قطع موفق خواهید بود.
وی اضافه كرد: من دانش آموخته رشته مردم شناسی نیستم بلكه حوزه تخصصی من تاریخ و زبان های باستانی است. یكی از علل من برای ورود به این حوزه دیدن آثار و گنجینه مرحوم انجوی شیرازی است. به نظرم ما موفق نیستیم چون نمی دانیم كه چه زحمت هایی در حوزه های مختلف كشیده شده است. بنابراین من تصمیم گرفتم كه به روایت و وصف تجربه زیسته بپردازم.
دالوند افزود: در این كتاب من كارهای رسمی در حوزه مردم شناسی را نوشتم و امور غیر رسمی و آثار سینمایی در حوزه مردم شناسی و فعالیت های موسسات غیردولتی و غیررسمی یا نیمه رسمی را احیانا در مجلدات بعدی ادامه دهم. تمام تلاش من در این كتاب این بود كه راوی جریانات باشم و گزارشی از آنچه را كه اتفاق افتاده عرضه دهم، هرچند كه در مواردی هم به اظهارنظر پرداختم.
این مردم شناس و پژوهشگر در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این نكته كه نباید در حوزه مردم شناسی درگیر نام باشیم، اظهار داشت: چه فرقی می كند كه نام این رشته را انسان شناسی یا مردم شناسی بدانیم و بگذاریم؟ آنچه كه اتفاق افتاده مهم می باشد. با روایت تجربه زیسته، دیگرانی كه قصد ورود به این رشته را دارند با آگاهی وارد آن خواهند شد و خود دیگر از ابتدا دست به تجربه نخواهند زد.
نویسنده كتاب «تاریخ مردم شناسی و فرهنگ مردم ایران در روزگار پهلوی» افزود: انسان شناسان دید عمیقی دارند و چون مبحث كارشان موجودی چند بعدی به نام انسان است ازاین رو هیچگاه نتوانستند حرف ها و نظریات شان را به صورت كامل جمع و جور كنند. این نكته ای است كه ما از خوانش تاریخ این رشته متوجه خواهیم شد. زمانی ما می توانیم مطالعات انسان شناسی را كامل نماییم كه نگاه تاریخی به این رشته داشته باشیم. البته تاریخ را یك نفر نمی تواند بنویسد و دیگران هم باید وارد این كار شوند. به جرات می گویم كه مبحث تاریخ علم انسان شناسی بكر است و جای كار بسیاری دارد.
دالوند در بخش دیگری از سخنان خود به وضعیت تاسف بار آرشیوهای سازمان ها و نهادها در حوزه ه مردم شناسی اشاره نمود و اظهار داشت: متاسفانه مدیران وقتی می خواهند كارمندی را سیاست كنند او را به بخش آرشیو تبعید می كنند و آنها هم بدون حوصله در تبعیدگاه خود كار كرده و آرشیوها را نابود می كنند. خیلی از آرشیوها هم در نقل و انتقالات از بین رفته است.
جبار رحمانی هم در ادامه مسئله آرشیوها اظهار داشت: متاسفانه در دادن اسناد آرشیوها هم خساست عجیبی به چشم می خورد. نهادها و یا حتی مدیران و كارمندان اسناد آرشیوها را ملك طلق خود می دانند. عجیب آنكه همین اشخاص آرشیوها را به راحتی در دسترس خارجی ها می گذارند. ما زمانی تلاش كردیم نسخه ای از «هزار و یكشب» موجود در كاخ گلستان را بگیریم، اما به ما ندادند و در ادامه با توسل به پروفسور اولریش مارزلف و تنی چند دیگر در چند نوبت توانستیم آنرا در اختیار بگیریم. آرشیوها وزارت علوم تحقیقات و فناوری هم حالا در ساختمانی خارج از شهر تهران است و مشخص نیست چه وضعیتی دارد.
منبع: دست و هنر
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب