در گفت وگو با حجت الاسلام جواد سلیمانی انجام شد:
واکاوی تاثیر قیام امام حسین(ع) بر امر به معروف و نهی از منکر در حکومت ها
به گزارش دست و هنر، عضو هیات علمی موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) در مورد تاثیر قیام امام حسین(ع) در طول تاریخ اظهار داشت: یکی از موارد خطرناک در امر به معروف و نهی از منکر اینست که در یک جامعه معروف جای منکر و منکر جای معروف را بگیرد، آنگاه گناه خوب جلوه داده می شود. ازاین رو مسیدالشهدا(ع) با قیام خود به ما آموزش داد که اگر امر به معروف و نهی از منکر در جامعه وجود نداشته باشد باعث نابودی حق می شود و اگر اقلیتی مطالبه حق کرده و امر به معروف و نهی از منکر کند معروف جای منکر را نمی گیرد.
برای واکاوی قیام امام حسین(ع) و تأثیراتی که بر جامعه زمان خود و سپس در طول تاریخ گذاشت ایسنا با حجت الاسلام جواد سلیمانی -عضو هیات علمی موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)- به گفتگو نشسته است.
سلیمانی چرا امام حسین(ع) برای احیای امر به معروف و نهی از منکر دست به قیام زد؟
امر به معروف و نهی از منکر در اسلام مصادیقی دارد. یکی از مصادیق امر به معروف و نهی از منکر تعلیم جاهل است. در یک جامعه امکان دارد افرادی باشند که نسبت به آن چه باید انجام دهند مخصوص در مورد منکرات آگاهی چندانی نداشته باشند و وظیفه همه اینست که معروف را به مخاطب خود بیاموزند، تصور کنید یک نوجوان به سن تکلیف رسیده است باید به این نوجوان واجبات، منکرات و حرام ها را آموخت.
یکی دیگر از مصادیق امر به معروف و نهی از منکر در ارتباط با کسانی است که مرتکب خلاف می شوند که در این مرتبه باید تذکر به متخلفین داد، اگر در یک جامعه فردی اقدام علنی به فسق داشته باشد برای نمونه نماز خواندن کنار بذارد یا به شراب خواری علنی بپردازد باید به متخلف تذکر داد. اگر این موعظه اثر نداشت باید چه کار کرد، در این شرایط باید حالت خشم را به خود گرفت و سخت تر با او برخورد کرد، اما اگر اصرار بر فسق ادامه داشت در حکومت اسلامی قانون با او برخورد می کند تا کار خویش را ترک کند. البته این دو مصداق در شرایطیست که برای جامعه معروف و منکر تبیین شده باشد.
اما یکی از موارد خطرناک در مورد امر به معروف و نهی از منکر اینست که در یک جامعه معروف جای منکر و منکر جای معروف را بگیرد، آنگاه گناه خوب جلوه داده می شود. در چنین جامعه ای، نماز نخواندن، رباخواری و بی عفتی بد شمرده نمی گردد، در چنین جامعه ای نوعی دیگر از امر به معروف و نهی از منکر را باید احیا کرد و شاید در این راه کسی شهید و خون ریخته شود تا مردم آگاه شوند، در چنین جوامعی اقلیت ها بسیار مهم هستند تا امر به معروف و نهی از منکر را تبیین کنند.
بنی امیه هم در زمان خلافت یزید دقیقاً منکر را به جای معروف جا زد و درصورتیکه امام حسین(ع) دست به قیام نمی زدند چیزی از اسلام باقی نمی ماند. امام حسین(ع) برای احیای دین مجبور شد قیام خویش را با عنوان امر به معروف و نهی از منکر شروع کند. در واقع امام تلاش کرد با یک قیام فرهنگی و نظامی امر به معروف و نهی از منکر کند. در واقع امام همان مصداق سوم از امر به معروف و نهی از منکر را اجرا کرد چونکه در زمان خود دیدند که سکوت جایز نیست.
امر به معروف و نهی از منکر چند مرتبه دارد، در گام وقتی شما می خواهید امر به معروف و نهی از منکر کنید نباید به شما زیان برسد، در مرتبه دیگر امر به معروف و نهی از منکر درصورتیکه منکر به جای معروف بنشیند دیگر شرط در ارتباط با خسران یا زیان برای فرد جایز نیست و بنابراین سیدالشهدا(ع) در اقدام عملی خود می فرمایند «اگر اسلام به خطر بیافتد باید قیام کرد».
در عصر معاصر هم این نوع از امر به معروف و نهی از منکر را شاهد می باشیم، پهلوی قصد داشت تشیع را نابود کند و بنابراین امام راحل فرمود «اسلام در خطر است و مردم امر به معروف و نهی از منکر کنید مگر جان ما از سیدالشهدا(ع) عزیزتر است»، بعد از آن شاهد انقلاب اسلامی هستیم.
ازاین رو نوع خاصی از امر به معروف و نهی از منکر آن چیزی است که امام حسین(ع) در احیای دین و خود امر به معروف و نهی از منکر انجام داد، ازاین رو تشخیص این نوع از امر به معروف و نهی از منکر با امام جامعه است، همانطور که امام خمینی(ره) هم به این تشخیص رسید و دستور قیام به مردم داد.
به نظر شما پس از واقعه عاشورا این نوع از امر به معروف و نهی از منکر توانست تأثیر خویش را بگذارد؟
در وصیت امام حسین(ع) به برادر خود می بینیم که ایشان می فرمایند «إنَّما خَرجْتُ لِطَلَبِ إلاصلاحِ فی أُمَّةِ جَدّی، أُُریدُ أنْ آَمُرَ بالمَعروفِ و أنهی عَنِ المنکَرِ»، من می خواهم در امت جدم اصلاح بوجود آورده و اراده کرده ام امر به معروف و نهی از منکر کنم. برخی برداشت شان از این بیان امام اجرای حکومت دینی در جامعه بود که با قیام امام رخ می دهد. این در حالیست که امام در تلاش بود اسلام اموی را به مردم نشان دهد و بگوید که منکر به جای معروف نشسته است چونکه مردم به سبک زندگی اموی عادت کرده بودند.
امام در این بیان نمی گوید من برای اسلام قیام کردم بلکه مطالبه گری برای اصلاح در جامعه را بیان می کنند. در واقع امام تلاش داشت سبک زندگی اسلامی را نشان دهد. امام نشان داد اسلامی زندگی کردن روحیه شهادت طلبی و آزادی خواهی دارد، حتی برای امر به معروف و نهی از منکر تا پای جان باید رفت و این مسلمانی است، ازاین رو سیداشهدا(ع) در همان یک روز عاشورا امر به معروف و نهی از منکر را اعلام کردند.
به همین منظور امام با وقایع عاشورا اسلام واقعی را نشان داد و فردای عاشورا همه فهمیدند اسلام بنی امیه اصلا اسلام نیست و سبک زندگی که آنها ترویج می دهند سبک زندگی غیراسلامی است. درست است که مردم حکومت بنی امیه را ساقط نکرده و قیامی به جهت اینکه همه شیعه شوند به راه نینداختند ولی فهمیدند که اسلام واقعی چیز دیگری است، بنی امیه پس از عاشورا نتوانست برنامه ای را که برای مردم آماده کرده بود در خصوص این که بگوید پیامبر و امام معنایی ندارد و اصلا درست نیست را پیاده کند. چونکه ایمان دینی مردم پس از قیام امام حسین(ع) شعله ور شد و امکان پیاده کردن این برنامه شوم وجود نداشت.
اتفاقی که در کاخ یزید صورت گرفت و روشنگر حضرت زینب(س) و امام سجاد(ع) تا جایی اثرگذار بود که یزید از زیر بار شهادت امام شانه خالی کرد و گفت من این کار را انجام ندادم و ابن زیاد حسین بن علی(ع) را به شهادت رسانده است.
یزید دید خون سیدالشهدا(ع) جو جامعه را عوض کرده و دل های مردم تاب نمی آورد که یک نظام سیاسی اعلام کفر کند، در واقع خون امام حسین(ع) قصاوت قلب ها را ریخت. بخش زیادی از جامعه بعد از عاشورا بیشتر به سمت اسلام روی آوردند و ارزش های دینی را بیشتر اجرا کردند و یزید جرأت نکرد پایان فرهنگ اسلامی را که جزو برنامه هایش بود اعلام نماید و این اثر فوری عاشورا بود.
علاوه بر آگاهی مردم، اقلیت های جامعه هم آگاه شدند که شاهد قیام توابین، قیام مختار و... تا قیام شیعی صفویه و در نهایت انقلاب اسلامی ایران هستیم. پس اولین اثر خون امام حسین(ع) این بود که فرهنگ واقعی اسلام که اصول دین(توحید، معاد، نبوت، امامت و عدل) است از بین نرفت. نظام سیاسی حاکم آن زمانی تلاش داشت جای خوب و بد را عوض کند و برای این کار تا جایی پیش رفه بود که حتی شهادتین اذان را هم بردارد. ازاین رو اقلیت های جامعه ای که شیعه بود بعد از عاشورا قوت گرفت و در زمان امام سجاد(ع) این مهم رشد کرد تاجایی که در زمان امام باقر(ع) شاهد تاسیس دانشگاه شیعه هستیم که امام فقه شیعه کلام و تفسیر شیعه را برای مردم تدریس می کرد و امام صادق هم این دانشگاه را گسترش داد تا جایی که ۲۰ هزار شاگرد داشت.
در زمان امام کاظم(ع) هم این مورد ترویج پیدا کرد تا جایی که حکومت وقت از فقه شیعه می ترسیدند و معتقد بودند امامان شیعه را باید در حبس قرار داده یا در دارالعماره تحت نظارت داشته باشند. بدین منظور از زمان امام کاظم(ع) شاهد زندانی کردن ائمه یا تحت نظر بودن آنها هستیم که در نهایت به شهادت آنها ختم می شود. البته امکان دارد این سوال به وجود بیاید که چرا حکومت این رفتار را می کرد. باید در پاسخ گفت به این علت بود که اهل بیت(ع) مکتب اسلام واقعی و زبان اسلام را به جامعه عرضه نموده و دراین میان محبوبیت آنها در جامعه و طرفدارانی که پیدا کرده بودند برای حکومت تهدید به شمار می رفت چونکه اهل بیت(ع) نظام وقت را طاغوتی می پنداشتند و این را به جامعه نشان داده بودند.
پس دومین اثر خون سیدالشهدا این بود که تشیع و اسلام ناب در طول تاریخ جان گرفت و گسترش پیدا کرد و تعدادشان بیشتر شد، بدین منظور در طول تاریخ شاهد شکل گیری حکومت آل بویه، علویان، سربه داران، صفویه و در نهایت انقلاب اسلامی ایران هستیم.
به نظر شما از قیام امام حسین(ع) چه درسی باید گرفت؟
سیدالشهدا(ع) به ما آموزش داد که اگر امر به معروف و نهی از منکر در جامعه وجود نداشته باشد باعث نابودی حق می شود و اگر اقلیتی مطالبه حق کرده و امر به معروف و نهی از منکر کند معروف جای منکر را نمی گیرد. اما متاسفانه در جامعه امروز ما یکسری حتی منکر هم می کنند و ما بعنوان یک شهروند گاهی معروف کرده و گاهی هم نمی نماییم، با این وجود فردی که منکر انجام داده احساس امنیت می کند و این سبب می شود که متخلف آهسته آهسته فکر می کند که منکری انجام نداده است. برای مثال امروز وقتی در جامعه ما خانمی کشف حجاب می کند چون احساس امنیت برای او وجود دارد تصور می کند منکری انجام نداده است. در زمان بنی امیه هم امام قیام کرد تا منکر جای معروف نشیند. بنابراین امام حسین(ع) پیش از قیام شان می گویند «آمده ام تا امر به معروف و نهی از منکر را احیا کنم». بدین منظور در یک قیام یک روزه پیام شان را ماندگار کردند.
چرا بعد از قیام امام حسین(ع) جامعه به خوبی اصلاح نمی شود؟
قیام امام حسین(ع) باعث احیای دین اسلام و رشد تشیع شد، اما این که چرا در مقاطع بعدی باز هم منکر به جای معروف نشست باید پاسخ داد قیام امام برای آن مقطع زمانی خودشان کافی بود، چونکه امام در آن مقطع تصور کرد اسلام درحال از بین رفتن است در حالیکه این تصور در مقطع امام سجاد(ع) به وجود نیامد چون بنی امیه محبوبیت خویش را در میان مردم از دست داده بود و سبک زندگی عوض شده بود. شاید مردم در زندگی روزمره از حکومت تبعیت می کردند اما دین شان را دیگر از بنی امیه نمی گرفتند.
سیاست نظام اسلامی بعد از امام حسین(ع) دست اهلش نبود اما اسلام هم در معرض خطر نبود، خداوند انسان راخلق کرده که به تکامل برسد و راه رسیدن به این تکامل «دین» است و در واقع دین به انسان برنامه می دهد، حال اگر دین در معرض خطر باشد انسان کامل و امام معصوم باید خودش را فدا کند چون فلسفه خلقت پوچ می شود.خداوند به انسان روزی می دهد که راه تکامل را بپیماید اگر مسیر تکامل بسته شود فلسفه خلقت انسان پوچ می شود ازاین رو وقتی دین در معرض خطر قرار می گیرد امام حسین(ع) و یاران کاملش باید جان خویش را فدا کنند تا مسیر هدایت بشریت مسدود نشود. ازاین رو تمامی ترویج مکتب شیعه که امام حسین(ع) بابت آن خون خویش را داد بعد از آن توسط امام سجاد(ع) کادرسازی و سپس توسط امام باقر(ع) در چارچوب یک دانشگاه به صورت کلام و فقه مشخص و با تلاش امام صادق(ع) به پرورش شاگرد رسید.
منبع: دست و هنر
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب