باربی، سارا؛ سرنوشت دو جهان -۲۸ میزگرد فعالان اسباب بازی درمهر
۸۵ درصد بازار اسباب بازی ما خارجی است، اتحادیه اسباب بازی نداریم
دست و هنر: بحث و گفتگو درباره تولیدات داخلی در حوزه اسباب بازی، پر ابهام است. دو فعال حوزه اسباب بازی معتقدند كه اسباب بازی اتحادیه مستقل ندارد و این یكی از اشكالات اساسی تولید داخلی در این حوزه می باشد.
خبرگزاری مهر ـ گروه فرهنگ - با عنایت به همه گیر شدن اسباب بازی های خارجی در ایران به بررسی این مساله و عواملی كه در راه صنعت اسباب بازی موثر است؛ عواملی همچون مسائل اقتصادی، اداری، ساختارهای موجود در واردات و صادرات، مسائل صنفی تولیدكنندگان، خلاقیت های هنری و فرهنگی، سواد و مشورت گیری عوامل تولید اسباب بازی با صاحبان فكر و فرهنگ، جامعه شناسان، روانشناسان، كارشناسان تربیت و همین طور وجود یا فقدان اتاق های فكر تخصصی! پرداخته ایم. «محسن رجبی» تولیدكننده اسباب بازی و عضو هیئت مدیره انجمن تولیدكنندگان اسباب بازی و «حامد تاملی» طراح اسباب بازی در میزگرد خبرگزاری مهر وجوه های موجود در صنعت اسباب بازی را تحلیل و بررسی نموده اند.
زمانی كه از صنعت حرف می زنیم منظورمان یك ساختار و چرخه ای منسجم است كه شامل ساماندهی تولید، توزیع، ترویج، فروش و بازار و... میگردد. در این معنا آیا تولید و عرضه اسباب بازی در كشور ما به یك «صنعت» و «تجارت» منسجم و سازماندهی، تبدیل گشته است یا هنوز با آن موقعیت فاصله داریم؟
محسن رجبی: در درجه اول تشكر می كنم كه خبرگزاری مهر به بحث صنعت اسباب بازی بسیار اهمیت می دهد و موجب خوشی است كه خبر و رویدادهای این حوزه را به خوبی رصد و پیگیری می كنید. هر چه قدر رسانه ها بتوانند به صنعت اسباب بازی كمك كنند، تا مسئولان دولتی هم توجهاتشان به این حوزه جلب شود، اساسا گام های موثر و خوبی در این راه برمی داریم.
در مورد اینكه می گویید صنعت اسباب بازی داریم یا خیر! من به صورت قطعی به شما می گویم كه در كشور ما صنعت اسباب بازی وجود دارد، اگر شش یا هفت پارسال می گفتیم كه صنعت اسباب بازی نداریم قابل قبول بود اما در سال های اخیر تولید اسباب بازی وضعیت خوبی پیدا كرده است. باید این نكته را درنظر بگیریم كه از مهم ترین زنجیره صنعتی شدن یك مقوله تولید مداوم آن در همان كشور است.
به خاطر شرایط به وجود آمده در حوزه اقتصاد، اتفاقات زیادی دست به دست هم دادند تا تولید اسباب بازی در چند پارسال وضعیت بهتری پیدا كند، زمانی كه تولید زیاد میگردد سیستم فروش و توزیع هم در كنار آن مبحث به وجود می آید كه اگر وجود نداشته باشد تولیدكنندگان به این سمت سوق پیدا می كنند تا محصولاتشان را به فروش برسانند. زمانی كه محصول وارد شبكه توزیع و فروش میگردد خودبه خود مصرف كننده برای آن محصول پیدا میگردد.
بالای ۸۵ درصد سهم بازار اسباب بازی ایران دست محصولات خارجی است، فروشگاه هایی زنجیره ای ایرانی و مغازه هایی كه عموما در بالای شهر هستند چاره ای جز این ندارند كه محصولات خارجی بیاورند.
با این توصیفات، به اعتقاد من صنعت اسباب بازی وجود دارد اما نسبت به صنایع دیگر خیلی كوچك است برای اینكه عمر صنعت اسباب بازی كم است و به شكلی صنعت نوپا و جدیدی است. البته اگر بخواهیم صنعت اسباب بازی را پس از انقلاب بررسی نماییم تا دهه ۸۰ اسباب بازی وجود نداشت و واردات آن هم ممنوع بود. با عنایت به بحران های اقتصادی، اسباب بازی در سبد خانوارها جایگاه خوبی نداشته است. سهم تولیدات داخلی به دلایل ممنوع بودن واردات اسباب بازی تا سال ۸۲، بسیار كم بوده، به همین خاطر تولیدكنندگان نتوانستند كار خیلی جدی انجام دهند. پس از اینكه از سال ۸۳ واردات آزاد شد سرعت رشد واردكنندگان و احداث شبكه مویرگی پخش در كشور خیلی نسبت به تولیدكننده ها بیشتر شد. برخی تولیدكننده های اسباب بازی اواخر دهه هفتاد رشد خوبی داشتند و برخی هم در دهه هشتاد.
اما اگر به پیشرفت اسباب بازی در سال ۹۰ نگاهی بكنیم اساسا تولید اسباب بازی با رشد خوبی مواجه بوده است و با عنایت به نوسانات ارزی و اینكه سهم زیادی از بازار اسباب بازی در دست محصولات خارجی بوده، هم اكنون طبق آمارهایی كه وجود دارد، نزدیك به دو ماه است واردات اسباب بازی به صفر رسیده است و در چند ماه آینده با كمبود اسباب بازی در كشور مواجه خواهیم بود.
اما در بیشتر مغازه های زنجیره ای عنوان برند ایرانی را به یدك می كشند، كاملا محصولات خارجی را می بینیم!
محسن رجبی: ببینید واردات اسباب بازی تا ۳ ماه گذشته وجود داشته است اما در این ۲ ماه اخیر به خاطر رشد نرخ ارزی واردات به صرفه نیست و هیچ محصولی وارد نشده است و اینكه به لحاظ سیستم های مالی و بانكی دیگر واردكنندگان نمی توانند محصولات و كالای اسباب بازی وارد كنند. اگر در مغازه ای هم اسباب بازی می بینیم در انبارهای واردكننده ها بوده كه به سمت صفر شدن می رود.
البته بالای ۸۵ درصد سهم بازار اسباب بازی ایران دست محصولات خارجی است، فروشگاه هایی زنجیره ای ایرانی و مغازه هایی كه عموما در بالای شهر هستند چاره ای جز این ندارند كه محصولات خارجی بیاورند. برای اینكه قابلیت و توانایی تولید بعضی از اسباب بازی خارجی در ایران وجود ندارد و اگر وارد كردن اسباب بازی ممنوع باشد من بعنوان تولیدكننده خوشحال نمی شوم، برای اینكه اتفاقاتی در بازار رخ خواهد داد كه به ضرر تولیدكننده است. البته فروشندگان هم مقصر نیستند برای اینكه تولیدكننده ها نتوانستند بازار را با كالاهای داخلی پوشش دهند و آنان هم مجبور هستند به سمت محصولات خارجی بروند.
اما در آینده امیدواریم بازار به سمتی برود كه سهم تولیدكنندگان داخلی از ۱۵ درصد به ۲۵ درصد ارتقا پیدا كند، این خبر خوبی برای بازار اسباب بازی خواهد بود و هم اكنون فروشگاه های بزرگ محصولات خارجی به سمت تولیدكنندگان داخلی آمدند.
اگر صنایع اسباب بازی در آن معنای منسجم به صنعت تبدیل گشته است، چه موانعی سبب شده است كه شاهد شرایط مطلوب تاثیرگذاری بر بازار و مخاطبان را از تولیدكنندگان اساب بازی در داخل كشور شاهد نباشیم؟
حامد تاملی: اگر بحث صنعت را بخواهیم درنظربگیریم در وهله اول «ایده و طراحی» را داریم، وهله دوم «تولید»، وهله سوم «توزیع» و در وهله چهارم «ترویج». اگر در جایی بحث میگردد كه صنعت اسباب بازی نداریم یا در این زنجیره نقصان های وجود دارد كه البته در خیلی از صنایع هم این اتفاق می افتد، در نتیجه این اطلاقی كه برای اسباب بازی وجود دارد كه صنعت نیست برای این است كه قسمت هایی از این زنجیره گرفتار نقصان های جدی است كه تا به امروز خیلی از آن مرتفع شده و به سمت پیشرفت حركت كرده است.
در حال حاضر، در بحث «ایده و طراحی» ضعف خیلی جدی داریم كه البته سالیان سال است در صنعت اسباب بازی پروسه طراحی و تولید برمبنای «كپی برداری و نمونه برداری» شكل گرفته است. اگر بخواهیم ادعا نماییم كه مقرر است روزی به صنعت بزرگی در حوزه اسباب بازی برسیم باید پروسه ای معكوس را در پیش بگیریم و حدودا به سمت تولید و طراحی داخلی و اصیل خودمان را داشته باشیم و كپی كاری را كاملا حذف نماییم، البته به اعتقاد من روندی را كه در پیش گرفتیم به این سمت هم هست.
البته باید ببینیم تا چه اندازه در سبد كالای خانوار ما اسباب بازی جای دارد؟ ما همان پروسه ای كه برای كتاب داریم درمورد اسباب بازی هم به وجود آمده است یا خیر! مسئولان تا چه اندازه به این مسئله به صورت دغدغه مند نگاه می كنند. اگر بخواهیم این زنجیره صنعت اسباب بازی را به صورت دقیق ببینیم با عنایت به برخی محدودیت های فناورانه ای كه داریم، به خاطر رقابتی كه با محصولات خارجی داریم تا حدی رشد كرده و به مرور زمان پیشرفت می كند.
البته حوزه اسباب بازی در بحث «طراحی» بسیار ضعیف عمل كرده است وبرخی از كارشناسان و منتقدان می گویند كه در در حوزه اسباب بازی «طراحی» به معنای واقعی كلمه نداریم و بیشتر تقلید آثار غربی و به شكلی نمونه برداری طراحی آنان است! پیشرفتی كه از آن نام می برید، چیست؟
حامد تاملی: در حوزه طراحی اسباب بازی نیاز به آموزش داریم، یعنی در پروسه آموزشی طراحی اسباب بازی هیچ مكانیزم و سازوكاری نداریم نه رشته ای در این زمینه وجود دارد و نه دوره ای تخصصی مطلوب. همین طور در وهله بعدی باید بررسی نماییم آیا بین طراح و تولیدكننده ارتباط خوبی برقرار شده است یا خیر! كه باز می بینیم این فضا عقیم مانده است، از این جهت امكان دارد طراحی خوبی وجود داشته اما تولیدكننده حاضر به ریسك كردن نبوده و آن طرح را كنار گذاشته است و به سمت طراحی خارجی رفته تا آن طراحی را نمونه برداری كند و سود تولید اسباب بازی را از دست ندهد.
محسن رجبی: من به جرئت می گویم كه بالای ۸۰درصد تولیدات موادغذایی در ایران كپی از محصولات خارجی است ما در بخش طراحی و ایده پردازی موادغذایی هم با این مشكل مواجه هستیم، در زمینه پلاستیك و لوازم خانگی كپی صدرصد محصولات خارجی است، پس اگر به علت نبود طراحی در حوزه اسباب بازی منكر داشتن صنعت در این حوزه باشیم باید در تمام صنایع هم این امر را انكار نماییم و بگوییم كه در حوزه های دیگر هم به علت وجود كپی كاری، صنعتی وجود ندارد.
یكی از مهم ترین اجحافی كه به حوزه اسباب بازی شده در این است كه مسئولان دولتی اعتقادی به محصولات اسباب بازی ندارند و هر زمان كه در مورد اسباب بازی صحبت می كنند انگار راجع به محصولی بی ارزش كه گویی نیازش در جامعه احساس نمی گردد، صحبت می كنند. متاسفانه شاهد بی حمایتی در حوزه اسباب بازی هستیم و به علت جدی نگرفتن آن، حمایت ها بسیار ضعیف هستند.
اما می بینیم كسانی هستند كه به صورت مستقل در خانه یا كارگاه بسیار كوچكشان عروسك و اسباب بازی های متنوع دست ساز طراحی و تولید می كنند اما به علت محدودیت امكانات نتوانستند محصولاتشان را به تولید انبوه برسانند یا به شكل صنعتی با ارگان های مرتبط تعامل داشته باشند، چرا تولیدكنندگان به این سمت نرفته اند كه برای طراحی اسباب بازی و عروسك ها با این افراد فعالیت داشته باشند مثلا در زمینه عروسك، عروسك سازان مستقل متعددی هستند كه در زمینه عروسك های اقوام فعالیت های خوب و محصولات با كیفیتی دارند كه نمی توانند به تولید انبوه برسانند، در صورتی كه تولیدكننده اسباب بازی می تواند طرح عروسك را بگیرد و به تولید انبوه برساند! به اعتقاد شما این مسئله قابل اجرا هست و شما با پیش فرض من موافق هستید؟
محسن رجبی: عروسك و كالاهایی كه درحوزه اسباب بازی به صورت محدود در خانه انجام میگردد و در شش ماه گذشته می بینیم كه زنان در این حوزه ورود خوبی داشتند و البته خیلی باسلیقه این كار را انجام می دهند موقعیت های خوبی را در زمینه عروسك سازی احداث كردند، ما شركت لگو هم كه می بینیم بیشتر از ۸۰ سال سابقه دارند، در ۳۰ سال اول خیلی رشد بالایی نداشته است. از یكسری قطعات چوبی به صورت كاملا محلی آغاز نموده و بارها بارها هم شكست خورده است. این روند طبیعی برای هر صنعتی است زمانی تولیدكنندگان بزرگ عروسك در ابتدا به صورت كارگاه های خیلی كوچك بودند كه در فرآیندی رشد كردند و به جایگاه مقبولی رسیدند. مسلما با نوپا بودن صنعت اسباب بازی در ایران باید مطابق سنی كه دارد از این صنعت انتظار داشته باشیم، اساسا این حركت هایی كه در خانه ها و كارگاه های كوچك انجام میگردد و زنان در حوزه عروسك سازی ورود كردند مطمئن هستم به سمت می رویم كه تیراژ این عروسك های خانگی بیشتر خواهد شد البته با عنایت به اتفاقاتی كه در حوزه ارز رخ خواهد داد برای اینكه سال های سال است كه تولیدكنندگان داخلی منتظر این فرصت بودند كه واردات اسباب بازی كمتر شود تا فضایی برایشان احداث شود و نیاز محصولات اش از طرف مخاطب حس گردد. زمانی تولیدكنندگان اسباب بازی ایران نمی توانستند حتی در داخل محصولات خودشان را بفروشند و تمام توجهات بازار بر روی محصولات خارجی و وارداتی بود، اما الان به سمت محصولات ایرانی سوق پیدا كردند و فروشگاه داران بزرگ اسباب بازی به سمت محصولات با كیفیت خانگی روی آوردند و اگر این حركت نزدیك یك یا دو سال ادامه پیدا كند گردش مالی كه به سمت آن كارگاه كوچك یا تولیدكننده تك محصولی و نوپا می رود، موجب رشد خوبی در این زمینه خواهد شد.
هر چقدر كه ما در ۱۰ پارسال درباره صنعت اسباب بازی صحبت كردیم در این ۶ماه بیشتر و با انگیزه های بیشتری صحبت كردیم. رویدادهایی كه در این حوزه به وجود آمده كم نظیر بود و پیش بینی من این است كه در آینده برندهای اسباب بازی در ایران خواهیم داشت كه قابل رقابت هستند و مردم هم آن برندها را خواهند شناخت وبه نوعی با رشد اسباب بازی مواجه خواهیم شد.
ارگان ها و سازمان های دولتی تا چه اندازه می توانند حمایت تولیدكننده ها و طراحان اسباب بازی و دیگر كسانی كه در این چرخه تولید اسباب بازی فعال می باشند را داشته باشد؟ آیا توانسته اند حمایت های مثمرثمری داشته باشند؟
محسن رجبی: در مورد كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان اگر بخواهم توضیح بدهم رویكرد كانون در دوره ای به سمت تولید اسباب بازی بود كه بنا به دلایلی مدیران گذشته كانون نتوانستند آن اهدافی را كه به دنبالشان بودند، برسند. مدیران جدید كانون رویكرد تولیدی ندارند كه از نظر من این رویكرد درستی است، كانون نباید وارد تولید اسباب بازی و عروسك شود، كانون باید از صنعت اسباب بازی و تولیدكنندگان این حوزه حمایت كند همین طور پتانسیل خوبی در حوزه فروشگاه هایش دارد اگر كانون فروشگاه هایی را كه دارد زنده و فعال كند به نظر من بزرگترین خدمت را به تولیدكنندگان و صنف اسباب بازی خواهدنمود. زمانی كه تولیدكننده ها، اسباب بازی تولید می كنند یكی از شبكه های پخش اش كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان باشد، اساسا تولید اسباب بازی رونق پیدا خواهد كرد، برای اینكه این فروشگاه ها در بهترین مناطق شهر قرار دارند. البته رویكرد مدیران جدید كانون حمایتی است. به اعتقاد من مسیری را كه كانون در ۶یا۷ماه گذشته طی كرده، مسیر خیلی خوبی است كه اگر همین روند ادامه پیدا كند در سال آینده شاهد اتفاقات خوبی در كانون خواهیم بود. برای اینكه كانون مذاكراتی را انجام داده تا بتواند از تولیدكنندگان حمایت های زیادی داشته باشد بخشی از این تولیدكنندگان همان زنانی هستند كه اگر كارشان را جدی بگیرند می توانند حمایت های كانون را هم داشته باشند.
با توجه به اینكه سدی جلوی واردات را گرفته و فضایی در پس این سد برای تولیدكنندگان داخلی به وجود آمده است امیدواریم از این موقعیت به خوبی استفاده كنند كه اگر واردات انجام شد، جان دوباره گرفته باشند و سهم شان را در بازار حفظ كنند.
اگر تولیدكننده و طراح كارش را به درستی انجام دهد سیستم فروش و توزیع را اساسا به سمت خودش سوق خواهد داد. پس اگر تولیداتمان را بدون نقص انجام دهیم، سیستم بازار را به دست بگیریم حمایت ها را خواهیم داشت.
در هر صنعتی نقش اصناف مختلف كه با آن صنعت مرتبط هستند از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. اصناف متفاوت صنایع اسباب بازی در كشور ما چه وضعیتی دارند؟ وضعیت حقوق و تكالیف شان در دل این زنجیره چگونه تعیین میگردد و تا چه حد توانسته اند در پیشبرد این حوزه به انسجام و بازدهی لازم رسیده اند؟
محسن رجبی: شرایط خاصی كه در حوزه اسباب بازی وجود دارد، این است كه اتحادیه مستقل خودش را ندارد، فكر می كنم وجود اتحادیه موجب میگردد كه ما به سمتی برویم تا یكسری از فعالیت های صنفی را پیگیری نماییم. خوشبختانه اواخر سال ۹۶ انجمن تولیدكنندگان اسباب بازی شكل گرفت كه این اتفاق یك گام به جلو برداشتن است. با همین حركت می توانیم انجمن طراحان، توزیع كنندگان و... را تشكیل دهیم تا در ادامه با تشكل های مستقل و پایدار به سمت اتحادیه مختص اسباب بازی برویم. هم اكنون در برخی از شهرستان های اطراف تهران همانند ورامین، پیشوا و... اسباب بازی زیرنظر اتحادیه های غیرمرتبط «اتحادیه پلاستیك، خرازی ها، لوازم خانگی و...» است و این به خاطر اهمیت قائل نشدن به این حوزه است. البته شاهد این قضیه هم هستیم كه سازمان ها و ارگان های دولتی به سمت این صنعت آمده اند و حمایت هایی هم داشتند. اگراین اتفاق ها افزایش پیدا كند و گردش مالی اسباب بازی به سمت محصولات و تولیدات داخلی برود تمام پروسه اسباب بازی شكل می گیرد.
با توجه به اینكه سدی جلوی واردات را گرفته و فضایی در پس این سد برای تولیدكنندگان داخلی به وجود آمده است امیدواریم از این موقعیت به خوبی استفاده كنند كه اگر واردات انجام شد، جان دوباره گرفته باشند و سهم شان را در بازار حفظ كنند. ما نیاز داریم فعالیت های صنفی را داشته باشیم تا بتوانیم صنعت اسباب بازی را هر چه بهتر رشد دهیم.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب