ظرفیت های ادبی در خلق كاراكتر اسباب بازی -۵
فرمانروایی كاراكترهای غربی بر بومی
به گزارش دست و هنر مسؤلان، متولیان، تولیدكنندگان، طراحان و... تا چه زمانی كمبود شخصیت و كاراكتر در حوزه اسباب بازی را حس خواهند كرد!
خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ، شاید معضلات و مشکلات بسیاری گلوی صنایع فرهنگی خصوصاً صنعت اسباب بازی را گرفته باشد اما اگر از هر کارشناس و منتقدی بپرسیم در زمینه اسباب بازی مهم ترین معضل چیست؟ نخستین پاسخی که بعد از پرسیدن این سوال از تولیدکننده یا فعال حوزه اسباب بازی و سرگرمی می شنویم، نداشتن «کاراکتر» است. حتی اگر نخستین پاسخ این نباشد، اساسا یکی از پاسخ ها خواهد بود. اما به راستی چرا این معضل وجود دارد و چاره آن چیست؟ در این یادداشت بابیان تجربه ای موفق از یکی از کشورهای مطرح در این عرصه، تلاش می نماییم تا به برخی گوشه های پنهان این مورد پی ببریم.
اولین فرضیه ای که مطرح می شود، داشتن کاراکتر و شخصیت در تاریخ فرهنگ و هنر یک کشور و کوشش برای تبدیل آن به یک کاراکتر محبوب است. ظرفیتی که در کشورمان به وفور دیده می شود اما نتوانستیم این ظرفیت بالقوه را به فعلیت برسانیم و بیشتر راه مان به سمت غرب کج شده است. در حالیکه کشورهای غربی و اروپایی بهتر و مؤثرتر از ظرفیت ها و داشته هایشان استفاده کردند و سیطره شان را در تمام دنیا پهن کردند.
اما در این نوشتار، می خواهم به نکته ای اشاره کنم که افسوس و ناامیدی و امید را توأمان به همراه دارد، با عنایت به آثار و آمارهای موجود، برخی کشورهای غربی از حوزه ظرفیت کاراکتر ادبی پا را فراتر گذاشته اند و از کمترین مؤلفه های فرهنگی، بهترین و محبوب ترین کاراکترها را تولید کردند. همانند کاراکتر «باب اسفنجی» که تبدیل «اسفنج» به یکی از محبوب ترین کاراکترهای جهان است، باب اسفنجی تنها چشمه ای از این اقیانوس عمیق است که اگر به خلق این اثر بپردازیم باید بگوییم خالق این شخصیت پرطرفدار «استیون هیلنبرگ»، در سال ۱۹۸۹ زمانی که در مقطع کارشناسی ارشد رشته زیست شناسی موجودات دریایی تحصیل می کرد، کتابی با عنوان «منطقه ی جزر» در مورد موجودات دریایی نوشت که شخصیت اصلی آن، یک «اسفنج» بود. بعد از پیشنهاد همکارش «مارتین اولسون» و علاقه او به انیمیشن، هیلنبرگ تصمیم گرفت این کتاب را تبدیل به یک اثر نمایشی کند. اثری که نخستین بار در سال ۱۹۹۹ با عنوان «باب اسفنجی، شلوار مکعبی» به روی پرده نمایش شبکه نیکلودین آمریکا رفت. از آن پس، روزبه روز بر محبوبیت این اثر اضافه گردید تا اینکه در سال ۲۰۰۴ نخستین فیلم این مجموعه هم به اکران درآمد و الان بعد از ساخت ۱۲ فصل، مخاطبان جدیدی از نقاط مختلف جهان را به خود جذب کرده است و در صدر محبوب ترین کاراکترهای انیمیشنی جهان قرار گرفته است.
عوامل زیادی در پس محبوب شدن و ماندن «باب اسفنجی» در صدر پرطرفدارترین وجود دارد، اینکه چرا و چگونه کاراکتری همچون «باب اسفنجی» محبوب می شود و بعد از گذشت ۲۰ سال، هنوز در ردیف پرطرفدارترین کاراکترهای کودکان قرار می گیرد، می تواند علل مختلفی داشته باشد همچون: تداوم تولید، به روز بودن، سطح محبوبیت حتی برای بزرگسالان، موسیقی، طراحی خلاقانه و نوآورانه
کاراکتر «باب اسفنجی»، در واقع یک اسفنج با ظاهری متفاوت و طنزگونه با شخصیتی ساده، قلبی مهربان و بسیار خوش بین است. او و دوست صمیمی اش «پاتریک» که یک ستاره دریایی است با رفتارهای کودکانه به سادگی با مسائل مختلف مواجه می شوند و حتی پس از گذراندن سخت ترین اتفاقات، خیلی زود همه چیز را فراموش می کنند و به زندگی پر از هیجان و سرگرمی خود ادامه می دهند. شاید بتوان گفت همین اسم جالب و شخصیت ساده و بی آلایش «باب اسفنجی»، از مهم ترین علل دوست داشتنی بودن این کاراکتر و ارتباط برقرار کردن کودکان سراسر دنیا با او است. به صورتی که الان این مجموعه در ۱۷۰ کشور دنیا در حال پخش و به ۲۴ زبان ترجمه شده است.
عوامل زیادی در پس محبوب شدن و ماندن «باب اسفنجی» در صدر پرطرفدارترین وجود دارد، اینکه چرا و چگونه کاراکتری همچون «باب اسفنجی» محبوب می شود و بعد از گذشت ۲۰ سال، هنوز در ردیف پرطرفدارترین کاراکترهای کودکان قرار می گیرد، می تواند علل مختلفی داشته باشد همچون: تداوم تولید، به روز بودن، سطح محبوبیت حتی برای بزرگسالان، موسیقی، طراحی خلاقانه و نوآورانه و...
این شخصیت مکعبی زرد رنگ همراه با رفقایش با تداوم تولید مواجه بودند، باب اسفنجی یکی از طولانی ترین مجموعه های دنیاست و سال هاست شبکه نیکلودین، قسمت های جدیدی از این مجموعه را اکران می کند. این تداوم، اجازه فراموشی کاراکتر را به مخاطب نمی دهد و با داستان های جدیدی که در هر فصل از این شخصیت روایت می شود، همیشه برای کودک به صورت تازه و دوست داشتنی باقی می ماند.
به روزبودن از مهم ترین شاخصه های ماندگاری کاراکتر است، همیشه اتفاقات دنیای باب اسفنجی در حال تغییر و هماهنگی با دنیای کودک است. در طول این سال ها او با مسائلی مواجه می شود که برای مخاطب ملموس و قابل درک است و تصمیمات و برخوردهای او با این مسائل، از طرفی وقوع این حوادث در بستر طنز، بر جذابیت داستان می افزاید. در واقع این ملموس بودن به کودک اجازه می دهد که خویش را به جای این شخصیت قرار دهد و با او حس هم ذات پنداری و نزدیکی داشته باشد.
البته باب اسفنجی برای بزرگ ترها هم جذابیت دارد و می بینیم که از محبوبیت خاصی نزد آنان برخوردار است، یکی از مهم ترین نقاط متمایز باب اسفنجی از سایر کاراکترها این است که این کاراکتر توانسته در کنار کودکان، والدین آنها را تا حدی به خود مشغول کند و این هم سو بودن محبوبیت در نزد والدین با کودکان، خود دلیلی برای هرچه بیشتر مورد توجه قرار گرفتن کاراکتر باب اسفنجی است.
علاوه بر همه این تمایزات باب اسفنجی، با طراحی خلاقانه و نوآورانه شرایط محبوبیت را برای خود فراهم نموده است، شاید نخستین چیزی که سبب ماندگاری یک کاراکتر در ذهن کودک شود، ظاهر آن باشد. چهره شاداب و با رنگ های زیبای کاراکترهای باب اسفنجی، یکی از مهم ترین نکاتی است که در نگاه اول کودک را به خود جذب می کند. حالت منعطف بدن این کاراکترها، به کارگردان امکان نوآوری هایی را می دهد که به جذاب تر شدن داستان کمک می کنند. آناتومی خاص بدن کاراکترهای این مجموعه، آنها را در شرایط وحوادث مختلف به شکل های گوناگون در می آورد که این تغییر شکل ها وتأثیر آنها در روند داستان، مخاطب را وادار به دنبال کردن داستان به علت امکان وقوع اتفاق های جالب در ادامه می کند. حالت صورت و پیامی که بادیدن چهره های مختلف این مجموعه به کودک منتقل می شود، از دیگر علل جذابیت این اثر است.
قطعاً موارد زیادی را تجربه کرده ایم که موسیقی یک اثر از خود آن اثر جذاب تر است و حتی گاهی این موسیقی سبب دیده شدن اثر می شود. موسیقی فوق العاده انیمیشن باب اسفنجی، بیشتر از پیش این کاراکتر را در ذهن کودک ماندگار می سازد. به شخصیت های این داستان همراه با موسیقی منحصربه فرد آن، با لطافت خاصی وارد حافظه کودک می شوند و برای او خاطرات زیبایی را از دیدن این مجموعه رقم می زنند.
تمام این موارد و توصیفاتی که درباره کاراکتر باب اسفنجی بیان شد، به خوبی نشان داده است که برای خلق و محبوب شدن یک کاراکتر صرفا نیازی به داشتن یک پشتوانه جدی ادبی و تاریخی هم نیست و حتی از کم ارزش ترین مولفه ها هم می توان محبوب ترین کاراکتر جهان را به وجودآورد. شاید پیام مهم تر این کاراکتر کوچک این باشد که داشتن یک تاریخ وادبیات غنی و گسترده، چه مقدار مسیر را هموارتر خواهد نمود و چقدر ظرفیت به وجود می آورد.
آیا هنوز هم جای خالی شخصیت های بزرگ تاریخ و ادبی ما همچون رستم و سهراب و یا شخصیت های پندآموز کلیله ودمنه در میان کاراکترهای محبوب کودکان ایرانی حس نمی شود؟! یا الگوسازی و قهرمان سازی از نمادها وشخصیت های تاریخ پرآوازه ی خودمان، تربیت نسل جدید برای داشتن آینده روشن تر کشورمان را بیشتر تضمین نمی کند؟
اما سوال ها و طرح مسائل زیادی درباره خلق کاراکتر اسباب بازی در کشورمان مطرح می شود که معمولاً از اذهان دور مانده و به محاق رفته است، در اصل خیلی به آن توجه نشان داده نشده و نمی گردد و در حوزه شخصیت سازی و طراحی اسباب بازی ضعیف عمل شده است و همچنان در مرحله آزمون و خطای کپی محصولات غربی است. «تولیدکننده»، «طراح»، «انیمیشن ساز» سه حلقه مهم در خلق، پیدایش و معرفی شخصیت کارتونی و اسباب بازی هستند که کنار گرفتن آنها در کنار هم به امری محال تبدیل گشته و اگر گاهی همکاری شکل گرفته، مستمر نبوده است.
در صدمه شناسی ها و نشست های تخصصی در حد نظریه مطرح شده که در صنعت اسباب بازی باید اتاق فکری تشکیل گردد تا مهره های اصلی شامل روان شناس، جامعه شناس، انسان شناس، طراح اسباب بازی، تولیدکننده، انیمیشن ساز و… در خلق، نقد و بررسی شخصیت ها در کنار هم مشارکت داشته باشند اما این اتاق فکر سال هاست که خالی مانده و سوال ها بی جواب!
سوال هایی از این جنس که چرا ظرفیت ادبی و تاریخی کشور و فرهنگ ما برای خلق کاراکتر همچنان مهجور مانده است و با عنایت به این که در شروع این مسیر، چندگام از سازندگان باب اسفنجی جلوتر هستیم؟!
آیا هنوز هم جای خالی شخصیت های بزرگ تاریخ و ادبی ما همچون رستم و سهراب و یا شخصیت های پندآموز کلیله ودمنه در میان کاراکترهای محبوب کودکان ایرانی حس نمی شود؟! یا الگوسازی و قهرمان سازی از نمادها وشخصیت های تاریخ پرآوازه ی خودمان، تربیت نسل جدید برای داشتن آینده روشن تر کشورمان را بیشتر تضمین نمی کند؟ و بسیاری دیگر از سؤال هایی که هنوز هم در انتظار پاسخ هستند.
آن چیزی که باب اسفنجی به طراح ایرانی می گوید این است که مهم تر از داشتن ظرفیت های ادبی بسیار، نوآوری و روش پرداختن به این اسطوره هاست. نکته ای که هنوزهم در کاراکترهای بومی به شدت خودنمایی می کند، جذابیت کم آنها وعدم تناسب شان با سن کودک است. شاید توجه به این نکته بتواند در آینده ای نزدیک، محبوب ترین کاراکترهای کودک ایرانی را کاملاً بومی وایرانی کند و سلطه چندین ساله کاراکترهای غیربومی را از بین ببرد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب