گودرزی دیباج مطرح كرد؛
فقه اسلامی هیچ مزاحمت و محدودیتی برای هنر نداشته است
دست و هنر: در هیچ جایی از فرهنگ اسلامی ندیدم که فقه مزاحم هنر شده باشد و نمی دانم چرا عده ای می گویند فقه موجب ایجاد محدودیت برای هنر شده است
به گزارش دست و هنر به نقل از مهر، تازه ترین نشست «رستاخیز واژه ها» با محوریت بررسی خدمات متقابل اسلام و هنر نقاشی با حضور مرتضی گودرزی دیباج و محمدمهدی رسولی در فرهنگسرای اندیشه اجرا شد.
مرتضی گودرزی دیباج، نقاش و پژوهشگر در ابتدای این جلسه اظهار داشت: به نظرم چکیده بحث امروز ما پاسخ به این پرسش است که آیا اسلام به هنر خدماتی داشته و برعکس، هنر به اسلام خدماتی داشته است یا خیر؟ در پاسخ به سوال اول باید دسته بندی دقیق تری انجام بدهیم و این سوال را بپرسیم که اسلام به هنر، خدمت کرده یا تاثیر گذاشته است؟ تاکید می کنم که اسلام بر هنر تاثیر داشته است، اما پاسخ به این پرسش که آیا اسلام به هنر خدمت کرده یا خیر، بسته به نوع جهان بینی ما متفاوت می باشد.
وی اضافه کرد: اگر بخواهیم با نگاه گزنده ای به این پرسش نگاه نماییم، چیزی دستگیرمان نمی گردد در صورتیکه اگر بخواهیم واقع بینانه نگاه نماییم متوجه می شویم که اسلام به هنر «خیر و برکت» رسانده است. به عبارت دیگر هنر بعنوان دستمایه ای بسیار لطیف در دستان این تفکر قرار رفته و برکت پیدا کرده است. مصادیق این مساله در آثار هنری خلق شده در سراسر دنیا، از دور ترین نقاط آفریقا تا شرق دور تجلی پیدا کرده است. به عبارت دیگر می توان اظهار داشت که اسلام موجب معنابخشی به آثار هنری شده است.
این نقاش و پژوهشگر با اشاره به جلوه های ناب هنر اسلامی اظهار داشت: درست است که ایران مهد ناب هنر اسلامی است اما جلوه بی تکلف آنرا در ماوراءالنهر یعنی آسیای میانه امروزی نظیر افغانستان می توانید ببینید، چونکه در آنجا آموزه های دینی و هنری دست نخورده مانده و هنرمند کاملا بر طبق باور و اعتقادات خود دست به خلق اثر هنری زده است.
وی در بخش دیگری از صحبت های خود به خدمات هنر به اسلام اشاره نمود و اظهار داشت: در نقطه مقابل، اگر بخواهیم خدمات هنر به اسلام را مورد بررسی قرار بدهیم باید در سطحی کلان تر مفهوم هنر اسلامی را مورد توجه قرار بدهیم. هنر اسلامی دارای چند مولفه است؛ نخستین مولفه این است که هنر اسلامی برخلاف هنر مسیحیت که تلاش دارد عالم خیال را تجسم ببخشد، اهتمام دارد نمونه های عینی را به تصویر بکشد. خاصیت دوم هنر اسلامی این است که سراغ حقیقتی می رود که ورای جسم و ماده است. برای مثال، «واقعه کربلا» اتفاقی واقعی است اما حقیقت کربلا و قیام امام حسین مقابل السلام در پشت آن نهفته است که حضرت زینب سلام الله علیها می فرمایند: «چیزی جز زیبایی ندیدم.»
این پژوهشگر اظهار داشت: نکته دیگر این است که هنر اسلامی اصلا کسل کننده نیست و تنوع فرم، نور و رنگ در آن به زیبایی دیده می شود. بنده معتقدم که جلوه های عالی هنر در فرهنگ اسلامی ایرانی خلق شده است. موضوع مهمی که در این نشست باید اشاره کنم این است که در هیچ جایی از فرهنگ اسلامی ندیدم که فقه مزاحم هنر شده باشد و نمی دانم چرا عده ای می گویند فقه موجب ایجاد محدودیت برای هنر شده است. بنده معتقدم هنرمند تا آن زمان که مسلط بر بیان و زبان هنری نشده است که بتواند اثر فاخر خلق کند، حق ندارد به این حیطه ورود پیدا کند.
محمدمهدی رسولی، نویسنده و نقاش هم بعنوان دیگر سخنران این جلسه، اظهار داشت: قبل از اشاره به مفهوم هنر و اسلام باید مفهوم عمیق تری را مورد بررسی قرار بدهیم و آن هم انسان است. انسان پیش از این که هنرمند باشد، کسی است که مخاطب کلام وحی قرار گرفته است و به او یادآوری شده که چه هست و چه باید باشد. در چنین شرایطی، یک هنرمند این نغمه ها را بیشتر به سمت خودش جلب کرده و با بهره گیری از هنر خود تلاش می کند تا انسان را به مقام متعالی تری برساند.
وی اضافه کرد: موضوع مهم دیگری که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که اسلام با ذات و فطرت آدمی کار دارد و اگر به آن فرصت تظاهر بدهیم می بینیم که یک نقاش مسلمان در اثر هنری خود سراغ فطرت پاک انسانی رفته است؛ یعنی دقیقا سراغ همان مفهومی رفته که مورد تاکید اسلام است. باید توجه داشت که اساس و جوهر ذاتی هر اثر هنری، تجلی درونیات و خلقیات هنرمند است و اگر نباشد حلقه مفقوده ای گم شده است.
در بخش دیگری از این جلسه، گودرزی دیباج درباره تاریخچه هنر اسلامی اظهار داشت: در ۳ سده اول اسلام، حضور و ظهور تصاویر و نقاشی کمتر به چشم می خورد. یعنی هنر تصویرگری، نقاشی، مصور کردن کتب و... کمتر وجود داشته است. مگر آنکه کاربرد خاصی مدنظر بوده است. برای مثال در کتاب طب از نقاشی استفاده شده است. البته در کشورهایی خارج از شبه جزیره عربستان که اسلام به آنها رسیده است، نمونه های بیشتری از نقاشی به چشم می خورد. برای مثال در مصر و آفریقای مرکزی، آثاری دیده می شود که البته بسیار ضعیف اند. بنده معتقدم که جلوه های درخشان هنر اسلامی را از حدود قرن ۸ و ۹ بصورت جدی تر می بینیم.
وی اضافه کرد: می توان اظهار داشت که در ایران، شمایل کشی از صفوی به بعد رونق پیدا می کند. حتی در دوران صفوی، پرتره کشی هایی رایج می شود اما هیچ ربطی به هنر اسلامی ندارد. بنا بر این است که شمایل های جدی تر را در دوره زندیه و افشاریه به بعد می بینیم.
این پژوهشگر، درباره جلوه های هنر اسلامی در ایران اظهار داشت: در کشورمان، ۳ نقطه عالی در هنر اسلامی وجود دارد که واقعا عجایب این هنراند؛ مسجد شاه اصفهان، مدرسه چهارباغ اصفهان و مسجد گوهرشاد که هر کدام در دوره های مختلفی تولید شده اند. وقتی وارد مسجد گوهرشاد می شوید، می بینید که همه جنبه های هنر تجلی پیدا کرده است. البته باید اشاره کنم که مسجد شاه اصفهان محصول هنر اسلامی در دوران صفوی است که هنر فاخر اشراف منشانه اسلامی بشمار می رود در صورتیکه مسجد گوهرشاد دارای باطن صمیمی تر و مردمی تری است.
دیباج ضمن گلایه از عدم بیان هنر اسلامی برای نسل جوان اظهار داشت: قسمتی از هنر اسلامی ما برای محققین، هنرمندان و حتی نسل جوان بیان نشده است. اگر چیزی نوشته نشده به این معنا نیست که چیزی وجود ندارد. اتفاقا میلیونها اثر هنری در گستره جغرافیای ژئوپلتیک اسلام با همین فرهنگ و جهان بینی خلق شده است، اما کم کاری و بی توجهی سیستم ها بدان سبب شده است که هنر اسلامی را بعنوان یک پدیده مورد نظر قرار بدهیم؛ پدیده ای که در دوره ای مفید بوده و در دوره ای دیگر مفید نبوده است. بنا بر این است که سال ها نمی توانیم یک مسجد منطبق بر اصول هنر اسلامی بسازیم. به نظرم لازم است که در ابتدا هنر اسلامی را واکاوی کرده و نشانه شناسی نماییم. سپس مبانی رنگ، فرم، نگاه حکمی اسلامی و... از دل آن بیرون کشیده شود و سپس در دوره های آموزشی دانشگاهی و غیردانشگاهی تدریس گردد.
وی در آخر اظهار داشت: بنده معتقدم که مبانی مختلف هنر اسلامی را آموزش نداده و تبدیل به درس نکرده ایم. همین موضوع موجب می شود که یک مسجد ایجاد می شود اما هیچ ربطی به هنر اسلامی ندارد. البته فقط مسجد نیست. پل صدر ایجاد می شود اما وقتی از زیر آن عبور می کنید هر لحظه می ترسید که فرو بریزد در صورتیکه پل خواجو ایجاد می شود و شما دوست دارید ساعت ها زیر آن راه بروید و بنشینید. هنر اسلامی، هنر امیدزا و امیدپرور است. در هنر اسلامی هیچ رنگ و بویی از غم دیده نمی گردد و ملال آور نیست. این پارامترها در هنر فرش، معماری و... کاملا به چشم می آید.
منبع: دست و هنر
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب