گودرزی دیباج مطرح كرد؛
فقه اسلامی هیچ مزاحمت و محدودیتی برای هنر نداشته است
در هیچ جایی از فرهنگ اسلامی ندیدم که فقه مزاحم هنر شده باشد و نمی دانم چرا عده ای می گویند فقه سبب ایجاد محدودیت برای هنر شده است
به گزارش دست و هنر به نقل از مهر، جدید ترین نشست «رستاخیز واژه ها» با محوریت بررسی خدمات متقابل اسلام و هنر نقاشی با حضور مرتضی گودرزی دیباج و محمدمهدی رسولی در فرهنگسرای اندیشه برگزار گردید.
مرتضی گودرزی دیباج، نقاش و پژوهشگر در ابتدای این جلسه اظهار داشت: به نظرم چکیده بحث امروز ما پاسخ به این سؤال است که آیا اسلام به هنر خدماتی داشته و برعکس، هنر به اسلام خدماتی داشته است یا خیر؟ در پاسخ به سوال اول باید دسته بندی دقیق تری انجام بدهیم و این سوال را بپرسیم که اسلام به هنر، خدمت کرده یا تأثیر گذاشته است؟ تاکید می کنم که اسلام بر هنر تأثیر داشته است، اما پاسخ به این سؤال که آیا اسلام به هنر خدمت کرده یا خیر، بسته به نوع جهان بینی ما متفاوت می باشد.
وی اضافه کرد: اگر بخواهیم با نگاه گزنده ای به این پرسش نگاه نماییم، چیزی دستگیرمان نمی گردد در حالیکه اگر بخواهیم واقع بینانه نگاه نماییم متوجه می شویم که اسلام به هنر «خیر و برکت» رسانده است. به عبارت دیگر هنر بعنوان دستمایه ای بسیار لطیف در دستان این تفکر قرار رفته و برکت پیدا کرده است. مصادیق این مورد در آثار هنری خلق شده در سرتاسر دنیا، از دور ترین نقاط آفریقا تا شرق دور تجلی پیدا کرده است. به عبارت دیگر میتوان اظهار داشت که اسلام سبب معنابخشی به آثار هنری شده است.
این نقاش و پژوهشگر ضمن اشاره به جلوه های ناب هنر اسلامی اظهار داشت: درست است که ایران مهد ناب هنر اسلامی است اما جلوه بی تکلف آنرا در ماوراءالنهر یعنی آسیای میانه امروزی نظیر افغانستان می توانید ببینید، چون که در آنجا آموزه های دینی و هنری دست نخورده مانده و هنرمند کاملا برپایه باور و اعتقادات خود دست به خلق اثر هنری زده است.
وی در بخش دیگری از صحبت های خود به خدمات هنر به اسلام اشاره نمود و اظهار داشت: در نقطه مقابل، اگر بخواهیم خدمات هنر به اسلام را مورد بررسی قرار بدهیم باید در سطحی کلان تر مفهوم هنر اسلامی را مورد توجه قرار بدهیم. هنر اسلامی دارای چند مولفه است؛ نخستین مولفه این است که هنر اسلامی برخلاف هنر مسیحیت که تلاش دارد عالم خیال را تجسم ببخشد، تلاش دارد نمونه های عینی را به تصویر بکشد. خصوصیت دوم هنر اسلامی این است که سراغ حقیقتی می رود که ورای جسم و ماده است. برای مثال، «واقعه کربلا» اتفاقی واقعی است اما حقیقت کربلا و قیام امام حسین ضد السلام در پشت آن نهفته است که حضرت زینب سلام الله علیها می فرمایند: «چیزی جز زیبایی ندیدم.»
این پژوهشگر اظهار داشت: نکته دیگر این است که هنر اسلامی اصلا کسل کننده نیست و تنوع فرم، نور و رنگ در آن به زیبایی دیده می شود. بنده معتقدم که جلوه های عالی هنر در فرهنگ اسلامی ایرانی خلق شده است. مبحث مهمی که در این نشست باید اشاره کنم این است که در هیچ جایی از فرهنگ اسلامی ندیدم که فقه مزاحم هنر شده باشد و نمی دانم چرا عده ای می گویند فقه سبب ایجاد محدودیت برای هنر شده است. بنده معتقدم هنرمند تا وقتی که مسلط بر بیان و زبان هنری نشده است که بتواند اثر فاخر خلق کند، حق ندارد به این حیطه ورود پیدا کند.
محمدمهدی رسولی، نویسنده و نقاش هم بعنوان دیگر سخنران این جلسه، اظهار داشت: قبل از اشاره به مفهوم هنر و اسلام باید مفهوم عمیق تری را مورد بررسی قرار بدهیم و آن هم انسان است. انسان پیش از این که هنرمند باشد، کسی است که مخاطب کلام وحی قرار گرفته است و به او یادآوری شده که چه هست و چه باید باشد. در چنین شرایطی، یک هنرمند این نغمه ها را بیشتر به سمت خودش جلب کرده و با استفاده از هنر خود تلاش می کند تا انسان را به مقام متعالی تری برساند.
وی اضافه کرد: مبحث مهم دیگری که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که اسلام با ذات و فطرت آدمی کار دارد و اگر به آن فرصت تظاهر بدهیم می بینیم که یک نقاش مسلمان در اثر هنری خود سراغ فطرت پاک انسانی رفته است؛ یعنی دقیقا سراغ همان مفهومی رفته که مورد تاکید اسلام است. باید توجه داشت که اساس و جوهر ذاتی هر اثر هنری، تجلی درونیات و خلقیات هنرمند است و اگر نباشد حلقه مفقوده ای گم شده است.
در بخش دیگری از این نشست، گودرزی دیباج درباره تاریخچه هنر اسلامی اظهار داشت: در ۳ سده اول اسلام، حضور و ظهور تصاویر و نقاشی کمتر به چشم می خورد. یعنی هنر تصویرگری، نقاشی، مصور کردن کتب و... کمتر وجود داشته است. مگر آنکه کاربرد خاصی مدنظر بوده است. برای مثال در کتاب طب از نقاشی استفاده شده است. البته در کشورهایی خارج از شبه جزیره عربستان که اسلام به آنها رسیده است، نمونه های بیشتری از نقاشی به چشم می خورد. برای مثال در مصر و آفریقای مرکزی، آثاری دیده می شود که البته بسیار ضعیف اند. بنده معتقدم که جلوه های درخشان هنر اسلامی را از حدود قرن ۸ و ۹ به صورت جدی تر می بینیم.
وی اضافه کرد: میتوان اظهار داشت که در ایران، شمایل کشی از صفوی به بعد رونق پیدا می کند. حتی در دوران صفوی، پرتره کشی هایی رایج می شود اما هیچ ربطی به هنر اسلامی ندارد. بنابراین است که شمایل های جدی تر را در دوره زندیه و افشاریه به بعد می بینیم.
این پژوهشگر، درباره جلوه های هنر اسلامی در ایران اظهار داشت: در کشورمان، ۳ نقطه عالی در هنر اسلامی وجود دارد که واقعا عجایب این هنراند؛ مسجد شاه اصفهان، مدرسه چهارباغ اصفهان و مسجد گوهرشاد که هر کدام در دوره های مختلفی ساخته شده اند. وقتی وارد مسجد گوهرشاد می شوید، می بینید که همه جنبه های هنر تجلی پیدا کرده است. البته باید اشاره کنم که مسجد شاه اصفهان محصول هنر اسلامی در دوران صفوی است که هنر فاخر اشراف منشانه اسلامی به حساب می آید در حالیکه مسجد گوهرشاد دارای باطن صمیمی تر و مردمی تری است.
دیباج ضمن گلایه از عدم بیان هنر اسلامی برای نسل جوان اظهار داشت: بخشی از هنر اسلامی ما برای محققین، هنرمندان و حتی نسل جوان بیان نشده است. اگر چیزی نوشته نشده به این مفهوم نیست که چیزی وجود ندارد. اتفاقا میلیونها اثر هنری در گستره جغرافیای ژئوپلتیک اسلام با همین فرهنگ و جهان بینی خلق شده است، اما کم کاری و بی توجهی سیستم ها بدان سبب شده است که هنر اسلامی را بعنوان یک پدیده مورد نظر قرار بدهیم؛ پدیده ای که در دوره ای مفید بوده و در دوره ای دیگر مفید نبوده است. بنابراین است که سال ها نمی توانیم یک مسجد منطبق بر اصول هنر اسلامی بسازیم. به نظرم لازم است که در ابتدا هنر اسلامی را واکاوی کرده و نشانه شناسی نماییم. سپس مبانی رنگ، فرم، نگاه حکمی اسلامی و... از دل آن بیرون کشیده شود و سپس در دوره های آموزشی دانشگاهی و غیردانشگاهی تدریس گردد.
وی در انتها اظهار داشت: بنده معتقدم که مبانی مختلف هنر اسلامی را آموزش نداده و تبدیل به درس نکرده ایم. همین مبحث سبب می شود که یک مسجد ایجاد می شود اما هیچ ربطی به هنر اسلامی ندارد. البته فقط مسجد نیست. پل صدر ایجاد می شود اما وقتی از زیر آن عبور می کنید هر لحظه می ترسید که فرو بریزد در حالیکه پل خواجو ایجاد می شود و شما دوست دارید ساعت ها زیر آن راه بروید و بنشینید. هنر اسلامی، هنر امیدزا و امیدپرور است. در هنر اسلامی هیچ رنگ و بویی از غم دیده نمی گردد و ملال آور نیست. این پارامترها در هنر فرش، معماری و... کاملا به چشم می آید.
منبع: دست و هنر
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب