واکنش تحلیلی اعتراضی علیرضا رئیسیان به وضعیت سینما
به گزارش دست و هنر علیرضا رئیسیان که در تدارک اجرای اولین تجربه ی تئاتری خود است می گوید، این تصمیمیش یک واکنش اعتراضی به وضعیت سینما است چون که مدیریت فعلی را در مسیری نمی بیند که سرانجام و شرایط خوبی را برای سینما و فعالیت فیلمسازان دغدغه مند و منتقد فراهم آورد.
به گزارش دست و هنر به نقل از ایسنا، رئیسیان از سال ۱۳۹۷ و پس از «مرد بدون سایه» دیگر فیلمی در سینما نساخته و شاید انتظار می رفت پس از فروکش کردن شیوع ویروس کرونا مانند برخی دیگر از همکارانش سراغ ساخت یک فیلم سینمایی جدید یا حتی ساخت یک سریال در شبکه نمایش خانگی برود، اما مدتی قبل خبر رسید که کارگردان «ریحانه» و «سفر» می خواهد نمایشی را روی صحنه ببرد؛ نمایشی که صرفاً یک تجربه تئاتری نیست.
این کارگردان سینما در گفت وگویی با ایسنا ضمن توضیح آخرین برنامه ریزی ها برای اجرای تئاترش درباره حال این روزهای سینما هم صحبت کرد.
رئیسیان ابتدا درباره این که چه شده سراغ اجرای تئاتر رفته و آیا این کار به مفهوم قهرش با سینما است؟ توضیح داد: قهر که نه؛ من همیشه به تئاتر علاقه داشتم بویژه این که زمینه ی نمایشی سینما از تئاتر می آید. قبل از انقلاب خیلی از نمایش های روی صحنه را می دیدم و در جریان تئاترهای خوبِ روز بودم. پس از انقلاب هم همین روند ادامه داشت. همین علاقه سبب شده بود نمایشنامه های خوب را بخوانم و معمولاً در جریان نمایش های روی صحنه باشم ولی بیشتر مشغول کار در سینما شدم تا این که دو سال قبل در دوران کرونا به دعوت یکی از مدیران تئاتری، پیشنهادی برای اجرای یک نمایش گرفتم و از آنجائیکه خودم هم به تئاتر علاقه داشتم تصمیم گرفتم این کار را انجام دهم و دعوت را جدی گرفتم. با شهرام زرگر که مترجم آثار نیل سایمون (نمایشنامه نویسی امریکایی) است گپ زدیم و ایشان چند متن را پیشنهاد دادند و من آخرین کار سایمون را که پیش از مرگش در آمریکا اجرا شده بود به اسم «فصل ۲» (Chapter ۲) پسندیدم. البته اسم نمایشنامه و همین طور دراماتورژی را تغییر دادم و در نهایت توافق بدست آمد. قبلا قرار بود تابستان سال قبل نمایش را اجرا نماییم که شرایط فراهم نشد و برنامه ریزی فعلی برای شهریور ماه سال جاری است و قرارداد را هم برای اجرا در تماشاخانه ی ایرانشهر بسته ایم.
او یاداوری کرد که این نمایش یک مبحث روز دارد که در دهه ی هشتاد در "برادوی" اجرا شده، جایزه ی بهترین نمایش را هم گرفته و اتفاقاً کارگردانش یک کارگردان سینما بوده است.
رئیسیان در پاسخ به این که آیا مجوز اجرا از اداره ی کل هنرهای نمایشی گرفته است؟ گفت: درباره ی وضعیت تئاتر خبرهای مختلفی از سختگیری و مشکل در مجوزها می شنوم ولی فعلاً متن را عرضه نکرده ایم چون منتظرم ببینم مبحث مدیریت خانه هنرمندان ایران و تماشاخانه ایرانشهر به کجا می رسد. ضمن این که شرایط برای کار خودم هم باید آنطور که می خواهم فراهم گردد، با اینحال خیلی علاقه مندم که این نمایش به سرانجام برسد، هم بخاطر فضای متفاوت تئاتر با سینما و هم این که باتوجه به حضور کارگردان هایی که از تئاتر در سینما فیلم های خوب ساختند و چند نفر از دوستان سینمایی من هم مثل آقای مهرجویی تئاتر را تجربه کردند، تصور می کنم این رفت وآمد اتفاق خوبی باشد.
ترجیح می دهم فعلاً در سینما کارگردانی نکنم
کارگردان فیلم «ایستگاه متروک» در پاسخ به این که آیا شرایط امروز سینما او را به اجرای تئاتر ترغیب کرده یا این که کلا برنامه ای برای ساخت فیلم در سینما نداشته و به فکر تجربه ای متفاوت افتاده است؟ بیان کرد: سابقه ی کاری من نشان داده که خیلی زود به زود کار نمی کنم و نسبت به خودم کمی سختگیرم، اما شرایط عمومی مدیریت سینما و مدیرانی که در این یک سال بر سر کار آمده اند و به بخش های مختلف وزارت ارشاد، سازمان سینمایی یا بنیاد سینمایی فارابی وارد شدند بی تأثیر نبوده و در حقیقت این یک واکنش اعتراضی است و اعلام هم کردم که تا وقتی شرایط این طور باشد ترجیح می دهم در سینما کارگردانی نکنم؛ بنا بر این باتوجه به دعوتی که شد تصمیم گرفتم سراغ اجرای نمایش بروم؛ ضمن این که فکر می کنم جدا از بحث مدیریت، مخاطبان تئاتر در مقایسه با سینما هنوز قابل تأمل تر و وفادارتر هستند.
او اضافه کرد: در سینمای فعلی، یا فیلم های سفارشی تولید می شود یا عامه پسند. این اتفاق صرفاً متعلق به این دوران نیست بلکه برنامه ریزی شده بود تا سینما به اینجا برسد و فیلمسازانی که به نحوی متفاوت و مستقل هستند و سینمای اجتماعی و منتقدانه را دنبال می کنند عملاً حذف شوند. هم اکنون هم می بینیم که نتیجه چیست! مخاطبان آن فیلم ها دیگر به سینما نمی روند و بقیه ی مخاطبان هم از جنس ما نیستند و این خودش تکلیف آدم را تعیین می کند تا دست کم درباره ی خودش تصمیم بگیرد. من هم به جهت اینکه بسیاری از علاقه ی واقعی ام دور نشوم تصمیم گرفتم در وضعیت فعلی در تئاتر فعالیت داشته باشم.
مسیر فعلی برای رسیدن به سرانجامِ خوب نیست
رئیسیان در پاسخ به این که باتوجه به تغییرات مدیریتی وزارت ارشاد و سازمان سینمایی چه توقعی داشته که این نوع برداشت را از مدیریت سینما دارد که حتی مانع شده برای پروانه ی ساخت درخواست بدهد و چقدر خروجی کار این مدیریت او را از فیلمسازی دور کرده است؟ توضیح داد: فضای کلی جامعه و همین طور فضای فرهنگی عملا شرایط مناسبی را برای فیلمسازانی که سابقه و تجربه ای دارند و یک طیف خاصی از فیلم ها را تولید می کنند، باقی نمی گذارد یعنی این یک اتفاق دو طرفه است. ضمن این که مدیران فعلی در هیچ رده ای دانش سینمایی و شناخت دقیق و درست و حتی ایده ای برای چگونگی مدیریت خود ندارند، البته برای ما که روشن است و این مسیر، مسیرِ به سرانجامِ خوب رسیدن نیست ولی به هر حال ایده ای است که هم در تلویزیون، هم در شبکه ی نمایش خانگی و هم سینما بصورت هماهنگ در حال اجرا می باشد، یعنی سختگیری های بسیار شدید و از سوی دیگر عدم حمایت لازم صرفا فضا را برای همان دو مدل فیلمی که توضیح دادم مهیا می کند. این وضعیت اغلب فیلمسازان متکی به درام اجتماعی یا فیلم های حرفه ای مستقل را تحت فشار می گذارد.
شبکه نمایش خانگی و بالا رفتن وحشتناک هزینه فیلمسازی
کارگردان «چهل سالگی» افزود: علاوه براین ها باید یاداوری نماییم که با اهمیت ترین عارضه ی شبکه ی نمایش خانگی بالا بردن وحشتناک هزینه های فیلمسازی بود. با این سختگیری هایی که در ارشاد وجود دارد و هزینه هایی که به شدت بالا رفته و هم این وضعیت اکران و مخاطب، آدم باید خیلی جاهلانه فکر کند که می تواند آنچه را خودش علاقمند است، جامعه به آن احتیاج دارد و کمک کوچکی در پیشبرد اهداف سینما هم خواهد بود، تولید نماید. وقتی نمی گردد کاری انجام داد یا باید منزوی و گوشه گیر شد یا سراغ فعالیتی دیگر رفت تا خودش را بیشتر از این تخریب نکند.
او درباره این که آیا ترغیب نشده تا مثل خیلی دیگر از همکاران سینمایی اش به شبکه ی نمایش خانگی برود؟ اظهار داشت: اصلا، دراین زمینه مصاحبه ای هم داشتم و صدمه های این شبکه را برشمردم که البته بسیاری از همکارانم خوششان نیامد و ناراحت شدند، اما حقیقت این است که مدیریت آنجا از ابتدا گرفتار اشتباهات هولناکی بوده است. این که مرتبا در آنجا سختگیری زیاد می شود هم نتیجه ی عملکرده خودشان است تا این که صرفا فکر نماییم سانسور محتوایی وجود دارد، چون من معتقدم شبکه ی نمایش خانگی - وقتی ساترا هم وجود نداشت - در جذب مخاطب، در شکل استاندارد و مسائلی از این دست گرفتار کاستی های جدی بود، در صورتیکه این شبکه در دنیا خیلی بیشتر توانسته در این سالهای کرونایی جامعه را متعادل نگه دارد، ظرفیت های هنری را پیش ببرد و انواع و اقسام گرایش های کارگردانی توانستند در آن فعالیت کنند، ولی در اینجا تولیدات بسیار شبیه تلویزیون است بطوریکه همه فقط یک تلویزیون بازتر را به نمایش گذاشتند؛ آن هم نه از نظر محتوایی و هنری بلکه بیشتر در ظاهر. آماری که خودِ ساترا عرضه کرده هم بسیار تأمل برانگیز است، یعنی واقعا از ۸۰ میلیون نفر جمعیت فقط حدود ۲ میلیون بیننده دارند؟ دو میلیون نفری که بنظر می رسد به مرور زمان کمتر هم شده است. وقتی چیزی موفق نیست اگر صدمه شناسی نشود همین طور راهش را ادامه می دهد در صورتیکه این فضا یک فرصت طلایی بود که متاسفانه با مدیریت اشتباه گرفتار وضعیت فعلی شده است.
کم شدن ارتباط نخبگان با جامعه به نفع ملت و مملکت نیست
او در پاسخ به این که به عنوان یک فیلمساز چه پیشنهادی برای برون رفت از وضعیت این روزهای سینما که به تعبیر عده ای از بحران هم گذر کرده، می تواند داشته باشد؟ گفت: یک دلیل کاهش تماشاگران سینما به کرونا برمی گشت که در دنیا هم وجود داشت. این مساله در خیلی از کشورها تا حدی حل شده ولی در کشور ما نه فقط حل نشده بلکه بیشتر هم شده است. به نظرم از آنجائیکه بخش زیادی از ورودی و خروجی سینما در دست دولت می باشد، با سیاست های غلط، سینما را به اینجا رسانده اند. منظورم از سیاست غلط، به مفهوم "اشتباه" و "ندانستن" نیست بلکه بنظر می رسد یک "طراحی" پشت این ماجرا بوده تا کلا سینما از آن وجهه و جایگاه قبلی که بین مردم داشت، فاصله بگیرد. این برای فوتبال و به صورت کلی ورزش هم اتفاق افتاده است؛ یعنی سعی شده مسائلی که با جنبه ی روحی و عاطفی و عقلانی مردم ارتباط دارد از جایگاه خود دور شوند. این در حالیست که چنین تفکر و تحلیلی برای ایجاد فاصله از اساس اشتباه است چون هر چقدر میزان ارتباط نخبگان با جامعه و مردم کمتر شود زمینه ی صدمه های روانی و امنیتی جامعه بالا می رود و این چیزی نیست که به نفع ملت و مملکت باشد.
رئیسیان افزود: به نظرم مدیریت فعلی در سطح جریان بزرگی مثل سینما نیست. البته حرفم به این معنا نیست که اگر این ها نباشند اتفاق بهتری می افتد، خیر! بلکه معتقدم بدتر می شود چون این تفکر در همه جا، ساری و جاری است مثل تلویزیون و شبکه ی نمایش خانگی؛ پس باید بحث و گفت و گو کرد که چرا اصلاً به این سمت رفتیم.
مدیریت ایدئولوژی زده، کارگردان های خانه نشین و نقدهای دلسوزانه ای که درک نمی شود
او اظهار داشت: نمونه ی بارز این ماجرا فستیوال اخیر کن بود که اظهارنظرهایی از جاهای مختلف عنوان شد و همه ی آنها به لحاظ دانش سینمایی مردود بودند، اما کسی به این چیزها اهمیت نمی دهد چون که بیشتر، خاستگاه گوینده است که اهمیت دارد نه حقیقت و حقیقتِ خود مبحث که می تواند سینما باشد یا ورزش و چیزهای دیگر. در این شرایط گفتار دلسوزانه ی ما هم همیشه حمل بر نوعی مخالفت می شود در صورتیکه نقد کردن وظیفه ی ماست و اصلا وظیفه ی دیگری نداریم جز این که مشکلات را زودتر از جاهای دیگر ببینیم و آنها را تبدیل به یک اثر هنریِ منتقد به وضعیت موجود نماییم تا کمکی باشد برای رسیدن به وضع مطلوب.
وی بیان کرد: مدیریت ما ایدئولوژی زده شده و این هم از عوارض آن است که خیلی از کارگردان های مطرح خانه نشین شده اند، سطح مخاطبین سینما پایین آمده و برنامه ریزی درستی هم وجود ندارد منتها چون هم اکنون مسائل اقتصادی در اولویت قرار دارد کسی به فرهنگ و مسائل هنری در سطوح مختلف دقت نمی کند در صورتیکه به نظرم تمام آنها ناشی از همین عدم درک متقابل فرهنگی است. مدیریت فرهنگی کمک می نماید که مردم آگاه شوند اما وقتی آگاهی اتفاق نمی افتد طبیعتاً واکنش مردم اعتراضی خواهد بود.
برخوردهایی که در شأن تئاتر نیست
رئیسیان در بخش پایانی این مصاحبه درباره این که چه پیش بینی ای از فضای کلی مدیریت تئاتر دارد چون در چند وقت اخیر سختگیری و ممیزی و توقیف در تئاتر کم نبوده، اظهار داشت: این فضای سختگیرانه ی محتوایی نه فقط در سینما و تئاتر بلکه در مطبوعات و کتاب هم وجود دارد، بنا بر این تاکید می کنم که اگر شرایط مساعد بود این نمایش را روی صحنه می برم و به هر قیمتی حاضر نیستم کار کنم. اگر شرایط مطابق خواست و میلم پیش نرود طبیعتاً کاری انجام نخواهد شد، چون در تئاتر هم یکسری موارد وجود دارد که البته در کشورهای دیگر هم به گونه ای دیگر وجود دارد و نمی گویم که مشکلات ما در آنجا اصلا نیست، اما تئاتر به مفهوم ارتقای سطح فرهنگی و آگاهی جامعه است و بقیه ی چیزها در حاشیه آن قرار دارد. متاسفانه در چند سال اخیر حاشیه و متن حوزه فرهنگ و هنر در ایران جابجا شده و مثلاً در تئاتر با نخستین سوالی که مواجه می شویم این است که کار چقدر می فروشد؟! به نظرم این لفظ و این نوع برخورد اصلا برای تئاتر مناسب نمی باشد.
او درباره این که با وجود چنین پرسشی آیا مقرر است خودش هم از چهره های سینمایی برای پرمخاطب شدن نمایشش دعوت به همکاری کند؟ گفت: من در سینما هم هیچ گاه علاقه نداشتم که فیلم پرفروش بسازم یا سراغ ساخت فیلمی نرفتم که مخاطب نداشته باشد، همیشه در یک سطح میانه بودم چون به نظرم هر دو نوع این نگاه ها در تضاد با اصالت سینماست. کاری هم که در تئاتر می خواهم اجرا کنم یک کمدی رمانتیک جذاب است که در عین حال یک نگرش منطقی دارد و پیام خوبی را از نظر موجودیت فردی منتقل می کند. این نمایش چهار بازیگر دارد که بصورت دو زوج هستند و ترجیحم این است که بازیگر اصلی زن و مرد از چهره های سینمایی - تئاتری باشند و گپ اولیه ای هم زده ام و دو نفر دیگر هم از میان دوستان تئاتری انتخاب خواهند شد.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب