بیهقی پدر نثر فارسی است؟
دست و هنر: برخی از استادان دانشگاه معتقدند که ابوالفضل بیهقی، پدر نثر فارسی است اما این مساله مخالفانی نیز دارد.
انتشار مصاحبه ایسنا با محمود دولت آبادی به مناسبت روز بزرگداشت بیهقی (اول آبان ماه) با تیتر «بیهقی پدر نثر فارسی نیست» بازخوردهایی مباحثه ای بهمراه داشته است.
این نویسنده با اشاره به اینکه لقب «پدر نثر فارسی» را مورد ایراد می داند، اظهار داشته بود: «پیش از بیهقی هم نثرنویسانی بوده اند، بااینکه اثر مفصلی از آنها باقی نمانده اما آنها هم نثر نوشته اند؛ همچون مقدمه شاهنامه منصوری و رساله ی علایی ابن سینا. دیگرانی هم نثر نوشته اند و فکر می کنم این، عنوان خوشایندی برای من نیست که ذکر شود، بیهقی پدر نثر فارسی است و قبل از او دیگران نبوده اند. قبل از او دیگرانی بوده اند، و البته بیهقی می تواند مهم ترین شان باشد.»
در پی این سخنان، ابوالقاسم رحیمی، استاد دانشگاه حکیم سبزواری و مهدی سیدی -مصحح تاریخ بیهقی - درباره ی اینکه آیا شایسته است، ابوالفضل بیهقی را پدر نثر پارسی بنامیم، گفته اند.
ابوالقاسم رحیمی، درباره ی ابوالفضل بیهقی چنین می گوید: وقتی از نثر فارسی می گوییم، نثر یک مفهوم عام است که درون این مفهوم عام با گونه های مختلف نثر روبه رو هستیم: از نثر ساده ساده در دوره سامانیان گرفته تا نثر بسیار پیچیده «تاریخ وصاف» و نثر بینابین چون «گلستان» سعدی و همچنین با نثر سخته، پخته و عمیق تاریخی بیهقی.
او با اشاره به اینکه بنظر می رسد در هیچ مقطعی از تاریخ هیچ کس زبان را مانند بیهقی با دقت و با در نظر داشت جزئیاتش به کار نگرفته است، می افزاید: بیهقی یک جا می گوید: «روز شنبه، نیمه شوّال، نامه سلطان مسعود رسید، بر دست دو سوار از آن وی، یکی ترک و یکی اعرابی و چهار اسبه بودند و به چهار روز و نیم آمده بودند...» چه کسی اینگونه ظریف سخن گفته است؟! در نمونه ای دیگر، ما بطور معمول می گوییم: «آهو را دیدم» اما بیهقی چگونه می گوید: «آهویی دیدم ماده و بچه با وی»! ما به نگاه بیهقی برای شناخت زبان بدن، برای حساس بودن به گزینش واژه ها، کوتاه سخن، نیازمندیم برای اینکه نگاه بیهقی، نگاه دقیقی است؛
این مدرس دانشگاه، خاطرنشان می کند: ما به نگاه بیهقی نیازمندیم ما بجای دیدن باید نگریستن داشته باشیم، گوش سپردن غیر از به گوش رسیدن است، خوابیدن غیر از به خواب رفتن است. بنابرین با احترام به جایگاه استاد دولت آبادی، به نظر م رسد این یک نظر ایشان صحیح نباشد.
مهدی سیدی نیز دراین زمینه می گوید: قدیمی ترین نثر فارسی که از ادبیات باقی مانده است، مقدمه «شاهنامه ابومنصوری» است که در سالهای سیصد و سی و نه تا محرم سیصد و چهل و شش در ولایت طوس تدوین شده است. همه کتاب گم شده اما مقدمه اش که حدود بیست صفحه است، باقی مانده. این کتاب از قدیمی ترین نمونه های نثر ساده است ولی جایگاهی ندارد. بعدی «تاریخ بلعمی» است که در سال سیصد و پنجاه و دو در بخارا تدوین شده که این کتاب ترجمه «تاریخ طبری» است آن هم نثر شسته رفته ای دارد اما در نثر فارسی جایگاهی ندارد. پس از این کتاب «حدودالعالم» است که در سال سیصد و هفتاد و دو نوشته شده، همچنین که به جلو می آییم هیچ کدام از این ها، آن شکوه و فخر و غنای ابوالفضل بیهقی را ندارند.
او سپس بیان می کند: در مقدمه تصحیح خود نیز گفته ام به لغتنامه دهخدا رجوع کنید، او وقتی می خواهد سوابق لغات کهن فارسی را بگوید، اگر در نظم شایع ترین نمونه از شاهنامه است، در نثر از تاریخ بیهقی شاهد آورده است. این غنای بیهقی را می رساند. در اوایل قرن پنجم سه کتاب نثر فارسی با موضوع تاریخ نوشته شده است؛ «تاریخ گردیزی» در سال چهار صد و چهل و شش، «تاریخ سیستان » در سال چهارصد و بیست و پنج و «تاریخ بیهقی» در چهارصد و چهل و هشت تا پنجاه نوشته شده اند. این ها نثرهایشان شبیه هم است؛ یک زیبایی و یک سادگی دارند ولی شکوه و هیبت نثر بیهقی کجا «گردیزی» کجا! «تاریخ سیستان» کجا! پس اگر می گوییم بیهقی پدر نثر فارسی است، باتوجه به این پیشینه و سوابق است.
مهدی سیدی
منبع: دست و هنر
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب