رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی عنوان كرد:
جوهره فقه نظام ساز، ارتباطات و روابط و مناسبات است
به گزارش دست و هنر، قم رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار نمود: مبنای فقه نظام ساز جوهره اندیشه آن ارتباطات و روابط و مناسبات است قالب فقه کنونی بخصوص رساله های ما فقه فرد است بنابراین اگر مقرر است فقه نظام ساز طراحی شود باید فرد را در ارتباط با فرد دیگر مواجه کرده باشیم طبعا ذات نظام عنصر اجتماعی است.
آیت الله علی اکبر رشاد، رئیس شورای سیاست گذاری حوزه های علمیه تهران و رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، شامگاه ۲۵ آبان ماه در مراسم اختتامیه همایش ملی «فلسفه فقه نظام ساز» و رونمایی از آثار این همایش که در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در قم برگزار شد، ضمن گرامیداشت یاد شهید صدر، بیان کرد: آنچه از بارقات الهیه بر قلب او الهام شد بر زبانش جاری گشت و پس از چند دهه اندیشه او به تدریج در تفکر فقهی در زمینه های علمیه درحال رواج است و ایشان تا پای جان هم در این راه ایستاد و در نهایت به شهادت رسید.
وی افزود: در زمینه فقه نظام ساز که تعبیر دقیق تری از فقه نظام است، کارهایی در زمینه های علمیه خصوصاً در قم، تهران، مشهد و اصفهان انجام شده همین طور پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی هم دو سال است که بر این حوزه تمرکز دارند و مطالعه می کنند و گروههای علمی راه اندازی شده و رشته های فقهی جدید که در زمینه فقه نظام ساز می گنجد دائر شده و اساتید و دانش پژوهان جوان مشغول به تحصیل هستند.
رشاد بیان کرد: به تازگی مجموعه بحث هایی که در رابطه فقه نظام ساز در خلال چهار سال اخیر انجام گرفته فارغ از اینکه چه بحثی هایی انجام پذیرفته و چه بحث هایی باید انجام بشود صورت بندی شود بنابراین ساختاری را برای مسائل مربوط به فقه نظام ساز طراحی کردم.
استاد درس خارج حوزه علمیه با اعلان اینکه ساختار کنونی از زمان محقق حلی در شرایع بنا نهاده شده است و الگوی او ۵۲ باب فقهی است، اظهار داشت: ما در این الگو بازنگری کرده و ساختار جدیدی چیده ایم و جوهره این الگو را از حدیث منصوب به امام صادق دریافت کردیم هر چند این حدیث سند ندارد اما در مجموع شمیم ولایت و امامت می دهد و انسان احساس می کند که هر چند به همه آن به لحاظ فنی نتوان اتکا کرد اما مجموعه اعتماد انسان را جلب می کند.
وی افزود: روایت امام صادق(ع) معطوف به روابط چهارگانه انسان با خدا، با خود، دیگران و طبیعت است که در این روایت ذکر فرمودند و بنده در ذیل هر کدام از این روابط هفت رابطه را ذکر کرده ام؛ ما این را الگو قرار دادیم و تصور بنده این است که الگوی دقیقی است حتی اگر از معصوم صادر نشده باشد اشکالی هنوز به آن وارد نشده است.
رشاد اظهار داشت: مبنای فقه نظام ساز جوهره اندیشه آن ارتباطات و روابط و مناسبات است قالب فقه کنونی خصوصاً رساله های ما فقه فرد است بنابراین اگر مقرر است فقه نظام ساز طراحی شود باید فرد را در رابطه با فرد دیگر مواجه کرده باشیم طبعا ذات نظام عنصر اجتماعی است.
وی با اشاره به اینکه فقه نظام ساز آنگاه مفهوم پیدا می کند که پای جامعه در بین باشد بنابراین این ساختار را لحاظ کردیم، تاکید کرد: فقه یک دستگاه رفتاری است اما دستگاه رفتاری جامع که خود مرکب از سلسله نظامات خرد است و در پنج لایه نظامات فقه می تواند با غایت تنظیم همه شئون حیات دنیوی انسان طبقه بندی شود.
افزود: فقه چهار بخش اصلی دارد که اول ارتباط انسان معطوف است به رابطه او با خداوند متعال مجموعه ای از مناسک و اعمال و رفتارها در این بخش تنظیم می شود که خود این بخش مشتمل بر نظام های خرد تر فقهی است ذدر هر صورت باید پیوسته ساختارها را تغییر بدهیم.
رشاد با اشاره به اینکه در این ساختار جدید فقه ۱۵۲ باب شده است، تصریح کرد: نوع دوم موضوعات نوع رابطه انسان با خودش، قسم دیگری رابطه انسان با خلق و خلقت الهی یعنی رابطه انسان با انسان و رابطه انسان با غیرانسان است.
فقه نظام ساز بدون تحول در ساختار اصول فقه کاربردی نخواهد بود
حجت الاسلام ابوالقاسم علیدوست عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم هم در این همایش با اشاره به اینکه معتقدم این عنوان باید ابهام زدایی شود چون که ممکنست خطراتی به همراه داشته باشد، عنوان کرد: نباید به نام فقه نظام ساز یا سایر عناوین، باری را بر دوش بگذاریم که اصولا وظیفه ذاتی فقه نیست؛ هرگونه انقسام در فقه معاصر باید حساب شده باشد.
علیدوست اشاره کرد: متولیان حوزوی و اندیشمندان باید بر روی واژگان استفاده شده دقت داشته باشند تا باری را بر دوش فقه نگذاریم که چنین تصوری در میان مردم ایجاد شود که فقه در پاسخ گویی به آنها ناتوان است.
وی اشاره کرد: اگر منظور از فقه نظام ساز فقه منسجم با آغاز و سرانجامی روشن باشد امری پسندیده ای است و باید بر روی آن کار و زمینه های آن تقویت شود
علیدوست تصریح کرد: ساختار اصول فقه باید تغییر کند باید مسائلی زیادی در اصول فقه بیاید فلسفه فقه نظام ساز بدون دست بردن در اصول فقه کارا نیست.
وی اضافه کرد: فلسفه اقتصاد اسلامی و زمینه های در رابطه با آن از مباحثی است که آیت الله صدر حول مسائل پیرامون فقه نظام ساز به آن ورود داشته است.
علیدوست در آخر تاکید کرد: کارهایی که به انجام می رسد باید امتداد داشته باشد متاسفانه در بسیاری از بحث های فلسفی حتی بحث های فلسفه فقه اگر تفکری می شود امتداد ندارد بنابراین اگر فلسفه فقه نظام مطرح می شود باید امتداد عملی پیدا کند.
در انقلاب اسلامی فقه باید نگاهی ناظر به اداره جامعه داشته باشد
در ادامه این همایش حجت الاسلام سید سجاد ایزدهی دبیر علمی همایش ملی فلسفه فقه نظام ساز بیان کرد: فقه شیعه از آغازین سالهای تدوین آن در قرن چهارم همیشه رو به رشد و در پروسه تطور و تحول بوده و تا امروز همیشه پاسخگوی نیازهای جامعه خود بوده است.
وی افزود: طبعا علما برای پاسخ به نیازهای روزآمد جامعه و شناخت بهتر و مناسب تر موضوعات مبانی فقهی را تا عصر بازخوانی کردند.
ایزدهی اشاره کرد: در زمان انقلاب اسلامی فقه ما در بستری وجود دارد که یک نظام سیاسی حاکم بر سرنوشت جامعه وجود دارد و چون این نظام فقه بنیاد است طبیعتا توقع و انتظار این است که این فقه نه فقط به احوالات شخصی زندگی مردم بلکه به اساس حاکمیت بپردازد و نگاهی ناظر به اداره جامعه داشته باشد.
وی افزود: این نوع نگاه مستلزم بازخوانی مبانی و نوع نگاه متفاوت به فقه است که در کارکردهای فقه تأثیر می گذارد روش و غایات آنرا متحول می کند بنابراین در نوزدهمین سالروز جهانی فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه با محوریت فلسفه های مضاف فلسفه ناظر به یک دانش و گرایش را مدنظر قرار داده و سال جاری به تناسب نیاز در فضای علمی حوزه علمیه فلسفه فقه نظام ساز را مد نظر قرار داده البته این پروسه از چهار سال قبل شروع شده و در این جهت جلسات مختلفی را برگزار کردیم.
ایزدهی بیان کرد: هدف ما این بوده که مقالات در سطحی باشد که ادبیاتی تولید شود و حدودا اساتید صاحب نام و مبرز برای این همایش مقالاتی نگاشتند و نشست هایی در ارتباط با نقد و بررسی این مقالات انجام شد.
وی تاکید کرد: باتوجه به فعالیت ها و آثار گرانبهای شهید صدر که پیشگام در این عرصه هستند این همایش با محوریت مرحوم شهید صدر انجام شد.
ماموریت فقه فقط حوزه ساختار صرف نیست
همین طور آیت الله سید محمدمهدی میرباقری در همایش ملی فلسفه فقه نظام ساز در قم، بیان کرد: ماموریت فقه فقط حوزه ساختار صرف نیست بلکه تکامل نظام اجتماعی هم جزئی از وظایف فقه می باشد.
میرباقری با اشاره به این که توسعه حکم پیش شرط گسترش فقه است و گسترش حکم لازمه توسعه مفهوم پرستش است، تصریح کرد: پرستش و عبادت با اهمیت ترین مسئله ای است که در این مقوله مطرح می شود و باید مفهوم پرستش ابتدا در حکم و سپس در حجیت ساماندهی گردد.
عضو مجلس خبرگان رهبری اشاره کرد: به اندازه ای که مفهوم پرستش در دامنه زندگی فردی و اجتماعی انسان توسعه می یابد نیاز به ساماندهی و گسترش حکم هم بیشتر می شود سه گانه پرستش، حکم و حجیت سه مولفه محوری در این حوزه است و بدون توسعه حجیت، دو مقوله حکم و پرستش هم گرفتار کاستی می شود.
وی با اعلان اینکه فقه نظام باید بتواند الزامات این را که عرصه حیات اجتماعی برمبنای پرستش است را اثبات و توسعه دهد، اظهار داشت: اگر فقه بخواهد به عرصه تکامل اجتماعی برسد باید اراده بشری خدا را پرستش کنند و پرستش خداوند بدون تشکیل دین الهی میسر نیست.
عضو مجلس خبرگان رهبری افزود: احکامی که اسلام تعیین کرده فقط ناظر به احکام فردی و تکلیفی و توصیفی نیست بلکه بخش مهمی از آن در زمینه تکاملی، ادارکی، رشد و فهم اجتماعی است.
وی با تأکید بر این که اگر حجیت ارتقا پیدا نکند امکان ارتقای علوم اصول فقه میسر نخواهد شد، بیان کرد: اگر نتوانیم محصول پرستش را فرآوری و دامن آنرا بسط دهیم، ارتباطی بین فقه و کلام ایجاد نشده و امکان تکامل اصول هم فراهم نمی شود.
لازم به ذکر است، عرضه مقالات برگزیده به همراه رونمایی از دو عنوان کتاب مجموعه مقالات همایش ملی فلسفه فقه نظام ساز از بخش های دیگر این همایش بود.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب