مرمت بناهای تاریخی زیر تیغ بی تدبیری، ۸
بافت تاریخی تهران تا ۱۵ سال آینده قابل شناسایی نخواهد بود!
به گزارش دست و هنر، یک معمار و مرمت گر با انتقاد از ساختار فعلی مرمت در کشور اظهار داشت: وزارت میراث فرهنگی نه بودجه کافی دارد، نه قراردادهای اصولی می بندد، و نه مشاور تخصصی در روند اجرا دارد. اگر این روند ادامه پیدا کند، تا ۱۵ سال آینده حتی قادر به شناسایی بافت تاریخی تهران هم نخواهیم بود.
به گزارش دست و هنر به نقل از ایسنا، بناهای تاریخی، این حافظه های زنده سرزمین، سال هاست که قربانی مرمت هایی شده اند که نه تنها به حفظ و احیای آنها کمکی نکرده، بلکه گاه به تخریب، تغییر هویت و حتی نابودی کامل اثر منجر شده اند، مرمت هایی که بدون حضور استادکاران خبره، بدون مطالعات دقیق تاریخی و بدون مصالح مناسب صورت گرفته و نتیجه اش چیزی نبوده جز نابودی آنها. این در شرایطی است که کارشناسان، معماران، مرمت گران و حتی مردم محلی، بارها نسبت به نتایج مخرب این نوع مداخلات اخطار داده اند.
در خیلی از پروژه ها، بخصوص در شهرستان ها و شهر های دارای بافت تاریخی، نه تنها نظارت اصولی بر روند مرمت وجود ندارد، بلکه تصمیم گیری ها گاه به دست اشخاصی سپرده می شود که نه تخصص مرمت دارند و نه دغدغه ی هویت تاریخی. پروژه هایی با برچسب «مرمت» آغاز می شوند، اما در عمل، خروجی آنها چیزی جز تخریب عناصر اصیل، الحاق سازه های ناهماهنگ، یا تبدیل خانه تاریخی به یک بنای صرفا توریستی و بی ریشه نیست.
این وضعیت، بار دیگر این پرسش مهم را پیش روی افکار عمومی و متخصصان قرار می دهد که متولی اصلی مرمت در ایران کجاست و چرا وزارت میراث فرهنگی، با وجود انبوهی از گزارش های انتقادی، تصاویر مستند و صدای اعتراض کارشناسان، همچنان از اصلاح سیاستها و شیوه های اجرایی خود خودداری می کند؟ در چنین شرایطی، ایسنا با نگاهی به وضع موجود، عملکرد دستگاههای مسئول و چالش های ساختاری، این مورد را با کارشناسان حوزه ی مرمت، معماری و حفاظت بناهای تاریخی به گفتگو گذاشته است.
در جهت این گفت وگوها، محمدرضا نیکبخت، معمار و مرمتگر، درباره وضعیت مرمت در ایران به ایسنا اظهار داشت: ما اصولا در چند حوزه فعالیت مرمتی داریم؛ یک بخش از فعالیتهای مرمتی تحت نظر وزارت خانه میراث فرهنگی است که طبیعتاً کارشناسان خودش را دارد و کار تخصصی انجام می دهد. این تخصص بیشتر در حوزه مرمت اشیاء است، ولی در مرمت بناها هم فعالیتهایی دارند. منتها ساختارها و نظام های اجرایی که برای وزارت خانه تعریف شده، بیشتر بر پایه قرارداد است و از آنجاییکه معمولا این قراردادها امانی بسته می شود و خود وزارت اجرا می کند، عملا مشاور مرمتی در این فرایند حضور ندارد یا حضور کمرنگی دارد. در نتیجه، دانش سازمانی احتیاج به تقویت جدی دارد و از طرفی، سرمایه گذاری قابل توجهی هم در این عرصه صورت نمی گیرد. در واقع قراردادهایی که بسته می شود، قراردادهایی با قیمت پایین و اعتبار کم است و بنابراین کار مرمتی به شکل جدی اتفاق نمی افتد.
نیکبخت اضافه کرد: بخش دوم، مرمت هایی است که توسط بخش خصوصی صورت می گیرد، بخصوص در شهر های تاریخی مثل کاشان، یزد، اصفهان، نطنز، حتی در مناطق آذربایجان. در این مناطق، مالکان بناها خودشان اقدام می کنند، تیم می آورند، معمار می آورند و بر مبنای دانشی که دارند کار مرمت را انجام می دهند. بعضی وقت ها این بناها ثبت شده هستند و بعضی وقت ها هم خیر، ولی معمولا با نگاه بهره برداری و تغییر کاربری، کار مرمت صورت می گیرد. کیفیت این نوع مرمت ها متفاوت می باشد، برخی با حضور معماران سنتی و بدون مشاوره صورت می گیرد، برخی دیگر با طراحی معماران و مشاوره مرمت گران.
این معمار افزود: در مجموع، بخش خصوصی کار مرمت را انجام می دهد و وزارت میراث فرهنگی بیشتر نقش پژوهشی، مطالعاتی یا حفاظتی دارد و به ندرت وارد احیاء یا مرمت اصولی می شود. یعنی به شکلی نقش سلبی پیدا کرده و بیشتر جلوی تخریب را می گیرد، تا جایی که توان دارد، ولی خودش اقدام نمی کند.
نیکبخت با اشاره به اینکه اصولا ساختار فعالیت در حوزه مرمت و احیای بناهای تاریخی در وزارت میراث فرهنگی ساختاری منسجم و برنامه ریزی شده نیست، اظهار نمود: اجازه بدهید مثالی بزنم، در وزارت راه و شهرسازی، قراردادهایی وجود دارد که بر اساس ضوابط سازمان برنامه وبودجه تعریف شده اند، مثلا چه در پروژه های مترو، چه در پروژه های شهری، چه در شهرداری ها یا دیگر نهادها. یعنی یک قاعده مشخص برای قراردادها وجود دارد. اما در وزارت میراث فرهنگی چنین چیزی وجود ندارد، نه دانشی برای تنظیم قراردادها هست، نه کارشناسان متخصص، نه بودجه. آن کسی هم که بعنوان کارفرما می خواهد پروژه ای را به سر انجام برساند، تخصص لازم را ندارد. می تواند یک کار حفاظتی، مطالعاتی یا پژوهشی انجام دهد، اما اگر بخواهد حتی یک امامزاده ساده را مرمت کند، گرفتار ابهام است. در عقد قرارداد هم همین طور؛ یعنی پروژه صدمه شناسی نشده، دقیقا مثل پزشکی که می خواهد بیمار را عمل کند ولی نمی داند بیماری چیست. ازاین رو بیشتر قراردادها با شکست مواجه می شود. یا مشاور و پیمانکار صدمه می بیند یا خود وزارت نمی تواند پروژه را مدیریت کند.
این مرمتگر اظهار داشت: تجربه ما در پروژه های مرمتی نشان داده است که وزارت میراث فرهنگی، بودجه زیادی برای این کارها ندارد. با عنایت به این که ما هزاران بنای تاریخی در کشور داریم، اگر بخواهند برای هر بنا بودجه ای اختصاص بدهند، بودجه خیلی اندکی به هرکدام می رسد. هم اکنون رقم ها معمولا بالاتر از ۵۰ میلیون تومان نیست. هم اکنون، عملا فقط مشاوران بخش خصوصی و مالکان هستند که پروژه ها را پیش می برند. بیشتر خانه ها هم به اقامتگاه، رستوران، هتل یا قهوه خانه سنتی تبدیل می شوند. به ندرت پیش می آید که مثلا یک کارخانه تاریخی با کاربری صنعتی احیاء شود.
نیکبخت دربار این که در همین فضا، برخی اعتقاد دارند که شیوه های واگذاری پروژه ها و محدودیت های اعتباری سبب تشکیل «مافیای مرمت» شده اند و پروژه ها فقط به افراد خاصی داده می شود که چه بسا تخصص لازم را هم ندارند، اظهار نمود: اصولا در هر بخشی که کمی بودجه وجود داشته باشد، عده ای برای هدایت آن بسمت و سویی خاص برنامه ریزی می کنند. متاسفانه، چون ابعاد و جزئیات این پروژه ها بیشتر کوچک و کم ارزش تلقی می شود، همان اندک بودجه هم دست خوش سوءاستفاده می شود. بعنوان نمونه، اخیراً در استان مازندران، «برج رسکت» را دیدم که بدون مطالعات تاریخی مرمت شده بود. گنبد رُکِ در ارتباط با دوره آل بویه را با گنبد نار جایگزین کرده بودند، بدون آن که مشخص باشد بر چه اساسی و با چه اسنادی چنین تصمیمی گرفته شده است. متاسفانه این فقط یک نمونه موردی نیست. در خیلی از پروژه ها چنین باندها و جریان هایی وجود دارد.
مرمت غیراصولی برج رسکت، مازندران
منبع: dastohonar.ir
این مطلب دست و هنر مورد پسنده؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب دست و هنر مرتبط
نظرات کاربران دست و هنر در مورد این مطلب