از خط بریل تا میکروفون خردسالان نابینا روایتگران جدید کتاب صوتی
به گزارش دست و هنر، صدایی که از دل تاریکی برخاست، این دفعه نه برای شنیدن، بلکه برای روایت کردن بود. در استودیو مهرسا، سه کودک نابینا که پیشتر با انگشتان شان خطوط بریل را می خواندند، این دفعه پشت میکروفون ها.
خبرگزاری مهر؛
گروه فرهنگ و ادب – زینب رازدشت:
در عصر یک روز پاییزی، سری به یکی از طبقات انتشارات مهرسا زدیم؛ جایی که قلب تپنده تولید کتاب های صوتی این نشر قرار دارد. امروز، به رسم سنت هر ساله و به مناسبت بزرگداشت روز عصای سفید، استودیو میزبان پروژه ای ویژه بود؛ تولید یک کتاب صوتی در عرصه کودک با اجرای سه هنرمند کوچک و نابینا. حضورشان صحنه ای خیره کننده از غلبه بر محدودیت ها را به تصویر می کشید؛ کودکانی که با تاکید بر حافظه شنیداری قوی و قدرت تخیل سرشارشان، واژگان را در ذهن خود زنده می کردند و با اجرای دلنشین خود، داستانی را برای همسالان خود به ارمغان می آوردند.
ورود خردسالان همراه با مادران شان، فضایی توأم با دقت و آرامش را ایجاد کرد. آنها به آرامی روی صندلی های انتظار نشستند تا آماده رفتن به داخل اتاقک ضبط شوند، در حالیکه مربی دلسوزشان که خود هم نابینا بود، با کلماتی اطمینان بخش آنها را هدایت می کرد. این حضور جمعی، تصویری زیبا از شبکه ای از حمایت و عشق را به نمایش می گذاشت.
مربی، با تاکید بر تجربه هایش، ظرافت های لحنی و اجرای صحیح را به آنها گوشزد می کرد. قبل از ورود به استودیو، مربی با درایت و دقتی مثال زدنی، یک تمرین آماده سازی گروهی را با خردسالان اجرا کرد. او با صدایی گرم و ریتمیک، شعر مشترکی را با آنها همخوانی کرد تا تمرکزشان را به اوج برساند و فضای استرس را از بین ببرد.
دوست سیاهپوست داریم / دوست سفیدپوست داریم / با این همه تفاوت، همدیگر را دوست داریم…
اجرای این تمرین، علاوه بر ایجاد هماهنگی صوتی، زمینه ساز اجرای موفقیت آمیز کتاب صوتی شد، چونکه آنها را با مفهوم پذیرش و دوستی متحد می کرد.
سه هنرمند کوچک، آماده خلق دنیایی شنیدنی بودند؛ نازنین شهری و فاطمه زهرا صحبتی، هر دو یازده ساله، و کسری عزیزی 12 ساله. قبل از آنکه میکروفون ها روشن شوند، می توانست هیجان و استرس شیرین قبل از ضبط را در هوای استودیو حس کرد. آرزوی مشترک هر سه، گویندگی و دوبلوری است؛ رویایی بزرگ که دوست دارند روزی با آن به رادیو راه یابند.
این خردسالان نه فقط عاشق کار با صدا هستند، بلکه با پشتکار شگفت انگیزی خودرا آماده کرده اند. فاطمه زهرا، پیانیستی فوق العاده است که ماهانه کتاب های بسیاری را از کتابخانه به امانت می گیرد و در عرصه موسیقی دستی بر آتش دارد. نازنین هم روزانه ساعت ها را صرف مطالعه می کند. هر سه، دوره های تخصصی گویندگی و فن بیان را گذرانده اند و اشعارشان را به صورت کامل حفظ نموده اند؛ این آمادگی عمیق، نویدبخش اجرائی بی نقص و سرشار از احساس بود.
درست در همان لحظاتی که خردسالان با مربی خود مشغول تمرین پایانی بودند، این فرصت را غنیمت شمردم تا گفت و گویی کوتاه با فردوس سلیمانی مدیر کتاب صوتی نشر مهرسا انجام دهم. او خانم جوان پرانرژی با لبخندی همیشگی بر لب داشت. صدای زیبا و دلنشین شان به شکلی بود که گویی خود دستی در عرصه گویندگی و خلق کتاب صوتی دارد و این تجربه را با شور و عشق منتقل می کند.
تفاوت ها ما را قوی تر می کند
فردوس سلیمانی مدیر کتاب صوتی نشر مهرسا اظهار داشت: امروز برنامه ای داریم که به مناسبت روز عصای سفید، چند نفر از خردسالان نابینا را دعوت کرده ایم که با ما همراه شوند و صدای شان را در یک فعالیت آموزشی و خلاقانه بشنویم. از این عزیزان خواسته ایم که در ضبط یک کتاب صوتی همکاری کنند. هدف ما تنها ضبط یک کتاب نیست، بلکه تلاش می نماییم تجربه ای فراهم نماییم که هم برای شان آموزنده باشد و هم بتوانند مهارت های مختلفی مثل همکاری و خلاقیت را تقویت نمایند. دنیای این خردسالان زیبا و منحصربه فرد است، چونکه آنها جهانی می سازند که با چشم دیده نمی گردد، بلکه به واسطه ترکیب صدا و گوش شنیده و احساس می شود.
وی اضافه کرد: کتابی که برای ضبط انتخاب نموده ایم، «تفاوت ها ما را قوی تر می کنند» نام دارد. این اثر مجموعه ای از اشعار ترجمه شده توسط خانم تینا غراب و سروده خانم رودابه حمزه ای است و موضوع آن تفاوت هایی که ممکنست بچه ها داشته باشند، مثل استفاده از عینک، نشستن بر روی ویلچر یا هر شرایط خاص دیگری. ما می خواهیم این کتاب را با صدای این خردسالان ضبط نماییم.
مدیر کتاب صوتی نشر مهرسا اظهار داشت: امروز همراه ما سه کودک حدودا ۱۱ تا ۱۲ ساله حضور دارند؛ یک پسر ۱۲ ساله که تنبک می نوازد و همین طور آواز می خواند و دو دختر ۱۱ ساله که تنها به خواندن پرداخته اند. خواهر همین پسر که نابینا نیست، در کنار آنها حضور دارد. نکته جالب اینست که تعدادی از خردسالان نابینا و بینا با هم همکاری کنند تا صدایی متحد خلق شود؛ این تعامل نشان دهنده زیبایی تفاوت هاست.
وی افزود: این برنامه سومین سالی است که چنین برنامه ای را به مناسبت روز جهانی عصای سفید برگزار می نماییم. امسال چهارشنبه بیست وسوم مهرماه مصادف با این روز است و تصمیم داریم مراحل غائی تولید همچون آهنگسازی کتاب را هم پیش ببریم. نسخه غائی کتاب روی سایت انتشارات مهرسا منتشر خواهد شد و همین طور روی پلت فرم های مختلف مانند فیدیبو و طاقچه و …برای علاقمندان در دسترس قرار می گیرد.
سلیمانی اظهار داشت: ایده این سنت از جایی آغاز شد که حس کردم ادبیات کودک و قصه ها متعلق به همه خردسالان هستند. این ایده در روز عصای سفید شکل گرفت، زمانیکه به این فکر افتادیم بعضی از خردسالان نابینا را دعوت نماییم و آنها را در این فعالیتها مشارکت دهیم. دلیل اصلی این تصمیم هم این بود که باور داشتیم ادبیات باید برای همه قابل دسترس باشد. حضور این بچه ها در این برنامه نه فقط سبب شد بیشتر در جامعه حضور داشته باشند، بلکه به افزایش اعتمادبه نفس شان هم کمک کرد.
وی افزود: در دوره های قبلی استقبال بسیار عالی بود. خود خردسالان با علاقه و اشتیاق بسیاری در این برنامه ها شرکت نمودند. نکته جالب این بود که ما هیچ تمایزی بین این خردسالان و دیگران قائل نشدیم، حتی اعلام نکردیم که کتاب ها توسط خردسالان نابینا خوانده شده اند و فقط در قالب یک ویدئوکلیپ کوتاه روی صفحه اینستاگرام انتشارات به این قضیه اشاره کردیم.
ماهیت اصلی تولید کتاب صوتی که در ابتدا برای نابینایان طراحی شده بود
مدیر کتاب صوتی نشر مهرسا اظهار داشت: هدف آینده ما اینست که این سنت را ادامه دهیم و توجه به خردسالان با نیازهای ویژه را از سطح شعار فراتر ببریم و واقعا به آن عمل نماییم. تجربه نشان داده که تأثیر مثبت این فعالیتها نه فقط برای بچه ها بلکه برای خود من و مسیری که در آن حرکت می نماییم خیلی باارزش بوده است. خردسالان نابینا به علت قوی تر بودن حس شنوایی شان توانایی فوق العاده ای در عرصه های مرتبط دارند. آنها به سرعت متن ها را حفظ می کنند، صداها را تقلید می کنند و حتی به جزئیاتی از صحبت های دیگران مثل نحوه صحبت کردن خاله یا پدربزرگشان اشاره می کنند.
وی اضافه کرد: این فعالیتها نشان دهنده هوش و پتانسیلهای بالقوه این خردسالان است. با تشکیل کمی خلاقیت و فراهم کردن فضاهای مناسب برای تجربه های حسی، آنها خیلی خوب می توانند خودشان را نشان دهند. هنر و ادبیات انتخاب مناسبی برای مساعدت با حضور فعال آنها در جامعه است، چون که مهارت های شنوایی شان فرصتی استثنایی برای برقراری ارتباط فراهم می آورد.
سلیمانی اظهار داشت: ماهیت اصلی تولید کتاب صوتی، که در ابتدا برای نابینایان طراحی شده بود، بازهم یکی از بهترین روش ها برای مساعدت با خردسالان دارای نقص بینایی یا مشکلات مطالعه است. قصد من اینست که این خردسالان بازهم در راه تولید کتاب صوتی مشارکت داشته باشند تا آن زمان که این امکان وجود دارد، چونکه اعتقاد دارم صدای آنها صدای ذهنی خلاق و توانمند است.
وی اضافه کرد: ما هر سال این سنت را ادامه می دهیم و تلاش می نماییم به این بچه ها توجه بیشتری داشته باشیم. امسال اما تفاوت هایی با دو دوره قبلی دارد. مهم ترین تفاوتش اینست که موسیقی هم به برنامه اضافه شده و این واقعا زیباست، چون خودشان دارند این کار را انجام می دهند. همین طور کتاب امسال «کتاب شعر» است؛ کتاب های شعر خواندن برای گوینده ها مشکل تر است، اما وقتی با موسیقی همراه شود، امیدواریم خروجی دلچسبی داشته باشد.
مدیر کتاب صوتی نشر مهرسا افزود: در این پروسه ما با چالش هایی هم روبه رو بودیم. بطورمثال در تجربه قبلی، بچه ها تازه به محیط استودیو عادت کرده بودند، لازم بود همه چیز را لمس کنند و درک چندانی از پروسه ضبط نداشتند. ابتدا بچه ها را سه تایی به داخل استودیو صدابرداری بردیم تا نقش های خودرا بخوانند. اما بعد فهمیدیم وقتی با هم حرف می زنند، صداهای اضافه وارد میکروفون می شود. برای حل این مشکل، تصمیم گرفتیم بچه ها را تک تک داخل بفرستیم تا جدا از هم نقش های خودرا بخوانند. این روند ضبط را زمان بر می کرد، اما نتیجه خیلی بهتر شد.
وی اضافه کرد: یکی از کتاب هایی که سال قبل ضبط کردیم، «بابایی و نخستین روز مدرسه» بود. در کنار آن، کتاب دیگری به نام «این درخت من است» را هم ضبط کردیم که قسمتهایی از آن توسط آقای حمزه خوشبخت خوانده شد. برای چنین پروژه هایی، ناشر نیاز به اطمینان دارد، چون کاری پرریسک و پرهزینه است. ما این پروژه را شروع کردیم چون باور داریم رسانه های مختلف باید برای خردسالان به کار گرفته شوند.
گوش دادن به کتاب صوتی تجربه ارزشمندی به خردسالان ارایه می دهد
سلیمانی اظهار داشت: گوش دادن به کتاب صوتی تجربه ارزشمندی به خردسالان ارایه می دهد؛ چونکه گوینده به کمک تیپ ها، لحن ها و احساسات مختلف داستان را جذاب تر اجرا می کند، چیزی که ممکنست والدین یا افراد غیرحرفه ای نتوانند به همان شیوه منتقل کنند. این نوع تجربه قدرت تخیل کودک را خیلی تقویت کرده و او را به تصویرسازی ذهنی سوق می دهد. علاوه بر آن، دایره واژگان و خلاقیت خردسالان هم افزوده می شود.
وی اضافه کرد: ما سه کتاب را انتخاب کردیم و هدف مان این بود که کتاب هایی انتخاب نماییم که برای شرایط خاص مناسب باشند. بطورمثال اگر کتابی راوی خاصی دارد، باید بتوانیم آنرا متناسب با خاصیت هایی مانند کودکانی که شاید از نظر خاصیت های ظاهری یا خاصی مثل استفاده از عینک متفاوت هستند، تنظیم نماییم تا صداها و سبک ها هماهنگ باشند.
مدیر کتاب صوتی نشر مهرسا افزود: درباره ی این که چرا این کار به شکل مرتب و بطورمثال سالی چند بار صورت نمی گیرد، باید بگویم واقعیت اینست که هماهنگی ها و آموزش های موردنیاز برای چنین پروژه هایی کار سخت و زمان بری است. تیمی که ما داریم، به کمک خانم دکتر شراره توانسته اند با عنایت به نیازهای ویژه این کودکان، چنین پروژه هایی را عملی کنند. با این وجود همیشه در تلاش هستیم تا در مناسبت های مختلف مثل روز عصای سفید یا حتی عید نوروز و موارد دیگر، برنامه هایی از این دست اجرا نماییم.
وی اضافه کرد: همچون انگیزه های جدی ما علاقه مندی خود خردسالان است. یادم است سال قبل یکی از بچه ها پس از اتمام پروژه خیلی خوشحال و متعجب بود که توانسته چنین تجربه ای را پشت سر بگذارد. او حتی گریه کرد و گفت اصلاً فکر نمی کردم بتوانم بخوانم و چنین کاری انجام بدهم. این حس رضایت و تشویق برای همه ما باارزش بود.
سلیمانی درباب مدت زمان کار بیان کرد: چون قصه های مان کوتاه هستند، به طور معمول ضبط کتاب با گوینده حرفه ای حدود ۲۰ تا ۲۵ دقیقه طول می کشد و خروجی غائی طی ۶ هفته آماده می شود. اما برای این بچه ها به علت شرایط ویژه شان، همین پروسه ممکنست دو ساعت زمان بگیرد. البته نتیجه باارزش تلاش آنها همیشه رضایت بخش بوده است. سرانجام، ما تمام توان مان را گذاشته ایم تا این پروژه ها با بهترین کیفیت به عاقبت برسند.
صحبت با فردوس سلیمانی، مدیر کتاب صوتی نشر مهرسا، کم کم به نقطه پایانی خود نزدیک می شد، چونکه تمرین مربی با خردسالان به پایان رسیده بود. برای آنکه لحظه ای از مسیر اصلی کار دور نشویم، تصمیم گرفتم قبل از ورود خردسالان به استودیو، گفت و گویی کوتاه با مربی آنها داشته باشم. در این فاصله کوتاه، خردسالان مشغول پذیرایی و استراحت مختصری شدند؛ فرصتی ایدئال جهت استفاده از دقایق باقیمانده و شنیدن نظرات مربی.
کودکان نابینا ذاتاً عاشق کتاب هستند
نرگس اسلامی شراره مربی خردسالان نابینا با اشاره به چگونگی تشکیل این همکاری با نشر مهرسا اظهار داشت: فکر می کنم سال قبل بود که خانم فرزانه رحمانی از نشر مهرسا با من تماس گرفتند. آنها مجموعه ای از کتاب های شعر مهرسا را به شکل صوتی ساخته بودند و تشخیص دادند که گروه نابینایان و کم بینایان، بهترین مخاطب برای رونمایی این مجموعه به نام قند و عسل هستند. همزمان خانم نعمت اللهی هم پیامی فرستاده بودند و بعد از هماهنگی های فشرده، قرار شد بعضی از بچه ها را جهت شرکت در مراسم رونمایی شنبه همان هفته آماده نماییم.
وی اضافه کرد: پیشنهادی به خانم نعمت اللهی دادم که او خیلی استقبال کرد. این که ما هر کدام از کتاب های نشر مهرسا را به خط بریل تبدیل نماییم و روز رونمایی، بعنوان یادگاری به بچه ها اهدا نماییم. این کار اهمیت زیادی داشت، چونکه متاسفانه کتاب بریل به علت هزینه بالای تولید، به ندرت در دسترس خردسالان نابینا قرار می گیرد.
این مربی افزود: این همکاری منجر به آشنایی با خانم فردوس سلیمانی مدیر کتاب صوتی نشر مهرسا شد. چند ماه بعد، خانم سلیمانی برای پروژه جدیدی تماس گرفتند قرار شد یکی از کتاب های نشر مهرسا را با بچه های ما تمرین نماییم تا خودشان آن کتاب را بازتولید کنند. من متن و صوت کتاب را در اختیار بچه ها قرار دادم، آنها تمرین کردند و ما کتاب را به خط بریل برای هر نفر آماده کردیم. بچه ها خیلی خوشحال بودند که مقرر است از نزدیک استودیو را ببینند و تولید را تجربه کنند.
وی در جواب این پرسش که معیار انتخاب خردسالان برای پروژه های صوتی چیست، اظهار داشت: خردسالان نابینا ذاتاً عاشق کتاب هستند، اما تمرکز بر گروههای سنی مختلف است. ما خردسالان را به سه گروه سنی (۳ تا ۸ سال، ۸ تا ۱۲ سال، و بالای ۱۲ سال) تقسیم کرده ایم. به علت تأثیر عمیق شنوایی بر یادگیری خردسالان نابینا، آنها تقلید صدا و صداپیشگی را خیلی دوست دارند و آسان تر با شخصیت ها همزادپنداری می کنند. ما از راه چهار مدرسه و چند مرکز در تهران و اطراف آن، خردسالان را شناسایی می نماییم.
اسلامی شراره با اشاره به تجربه شخصی خود در تأسیس نخستین کتابخانه تخصصی در سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران اظهار داشت: پدر و برادرم نابینا هستند و من از کودکی با دنیای نابینایان آشنا بودم. ما بیشتر از ۱۲ هزار کتاب صوتی و حدود ۱۲۰۰ جلد کتاب بریل را در خانه جمع آوری کرده بودیم که به علت اشغال فضا، تصمیم گرفتیم آنها را در اختیار عموم قرار دهیم.
وی اضافه کرد: برای پیشگیری از تأثیر منفی بر فروش ناشران، ما کتاب هایی را برای تولید صوتی انتخاب می نماییم که واقعا متناسب با سن خردسالان باشد و آنرا شب ها در کانال های واتساپ و تلگرام به نام «با هم بخوانیم» منتشر می نماییم.
این مربی با اشاره به برگزاری کارگاه صداپیشگی در مؤسسه باغچه حواس اظهار داشت: نتیجه آموزش ها منجر به انتخاب ۴ نفر برای نخستین پروژه صوتی با نشر مهرسا شد، هرچند به علت بالا بودن سن آنها، پروژه دیگری به خردسالان کوچک تر سپرده شد تا صدای شان مناسب تر باشد.
هیچ مرزی در راه توانمندسازی و خلاقیت وجود ندارد
ساعتی بعد، در حالیکه صدای ضبط و هدایت مربی از پشت درب های بسته استودیو به گوش می رسید، صحنه بیرون از آن دنیای کوچکِ خلق صدا، حال و هوایی متفاوت داشت. کودکان، بعد از گذراندن لحظات پرهیجان تولید و کار با میکروفون، با چهره هایی خندان و کوله باری از تجربه جدید، از فضای استودیو خارج شدند.
لبخند رضایت بر چهره شان نشان از موفقیت در تبدیل رؤیای شنیدن به واقعیت بود. این گام کوچک، اما محکم، نه فقط پلی به سمت دنیای حرفه ای گویندگی برای آنها زد، بلکه بار دیگر ثابت کرد که با فراهم شدن ابزار و حمایت، هیچ مرزی در راه توانمندسازی و خلاقیت وجود ندارد. با قدم گذاشتن به هوای پاییزی خارج از انتشارات، خاطره ای شنیدنی تر از این روز به ثبت رسید. به طور خلاصه دلیل اصلی این تصمیم هم این بود که باور داشتیم ادبیات باید برای همه قابل دسترس باشد. آنها به سرعت متن ها را حفظ می کنند، صداها را تقلید می کنند و حتی به جزئیاتی از صحبت های دیگران مثل نحوه صحبت کردن خاله یا پدربزرگشان اشاره می کنند. قصد من این است که این خردسالان بازهم در راه تولید کتاب صوتی مشارکت داشته باشند تا آن زمان که این امکان وجود دارد، چراکه اعتقاد دارم صدای آنها صدای ذهنی خلاق و توانمند است.
منبع: دست و هنر
این مطلب دست و هنر مورد پسنده؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب دست و هنر مرتبط
نظرات کاربران دست و هنر در مورد این مطلب