فرهنگی که میان تندروها له می شود
به گزارش دست و هنر، توقیف برنامه «گَنگ» علی ضیا فقط یک خبر رسانه ای ساده نیست؛ نشانه ی یک بن بست پیچیده قدیمی است. بن بستی که سال هاست فرهنگ ایران را به گروگان گرفته. بن بستی که نه فقط نتیجه محدودیت های رسمی، بلکه محصول تندروی هم زمان دو سر یک طیف سیاست زده در جامعه ایران است: از یک طرف نگاه سخت گیر بخشی از قشر مذهبی نما، و از سوی دیگر اپوزیسیون بی مایه ای که ادعای آزادی های فرهنگی برای ایران دارد اما تاب دیدن آزادی های فرهنگی مُصَرَح (عرفی) شده را ندارد.
جریان مذهبی نما سال هاست با حقیقت خیابان (رپ) مشکل پیدا کرده؛ انگار رپ نه یک سبک موسیقی/واقعیت اجتماعی، بلکه یک تهدید انتزاعی فرهنگی است. در صورتیکه رپ اساساً صدای حقیقت خیابان است؛ صدای اعتراض است، روایت زندگی روزمره ی فرهنگ جوانان و نوجوانان و زبان نسل هایی که جایی برای بیان هویت خود در جامعه/فرهنگ ایران نمی یابند. حذف این صدا نه جامعه را سالم تر می کند و نه مساله ای را حل؛ فقط صورت مساله را حذف کرده، آنرا به زیرزمین فرستاده، خشن ترش کرده و امکان کنترل و نظارت را برای همیشه از بین می برد. فرهنگی که اجازه نمی دهد نارضایتی و اعتراض به زبان نرم فرهنگی گفته شود، دیر یا زود باید هزینه اش را بشکل سخت انفجاری بپردازد.
اما آن طرف ماجرا هم عمیقاً مبتذل است؛ جایی که کمتر کسی جرأت نقدش را دارد. اپوزیسیون تبهکاری که خودش را نماد آزادی می داند، اما با رفتار قٌلدٌرمآبانه به هر هنرمندی که بخواهد در چهارچوب رسمی یا نیمه رسمی کار کند فوراً برچسب می زند؛ «حکومتی»، «فروخته شده»، «بی اعتبار». تمسخر هنرمندان حقیقی مثل محمدرضا شایع که (برآمده از حقیقت خیابان هستند) به خاطر سعی برای گرفتن مجوز، بیشتر از هر چیز نشانه ی فاصله ی کهکشانی این نگاه تخیلی با حقیقت زندگی در داخل ایران است. انگار فقط هنری قابل قبول است که یا کاملا زیرزمینی باشد، یا از بیرون کشور تولید شده باشد.
این دو سر طیف، با همه تفاوت های ظاهری شان، در یک چیز مشترک هستند: تحمل رشد طبیعی فرهنگ در جامعه ایران را ندارند. یکی می خواهد فرهنگ را در چارچوب خوانش تنگ نظرانه از مذهب منجمد کند و آن یکی فقط نسخه ی آرمانی و دور از دسترسش را می پذیرد. نتیجه اش فرهنگی است که نه فرصت نفس کشیدن دارد، نه امکان بالغ شدن و نه توان رشد طبیعی و پوینده.
فرهنگ با تحریم و تحقیر رشد نمی نماید. با گفت و گو، آزمون و خطا و حتی مصالحه های موقت به پیش می رود. جامعه ای که هنرمندش یا باید خاموش باشد یا «مبارز نستوه»، اساساً مهلتی برای رشد طبیعی فرهنگ پیدا نمی نماید. سال هاست به جای استفاده از تجربه های فرهنگی یکدیگر (اعم از مذهبی و سکولار) در راه یک چرخه تکراریِ سرکوب و بازتولید تمسخر یک دیگر هستیم؛ چرخه ای که بیشتر از دو دهه است فرهنگ جامعه ایران را گرفتار خود کرده است.
اگر مقرر است فرهنگ ایران از این وضعیت منجمد/بلاتکلیف بیرون بیاید، هر دو سر این طیف سیاست زده باید یک مساله ساده را بفهمند: فرهنگ نه مٌلک ایدئولوژیک است، نه ابزار تسویه حساب سیاسی. موسیقی (رپ)، سینما، ادبیات و هر شکل دیگر هنر، آینه و بازتابی از واقعیات فرهنگی جامعه هستند. فرصتی که به مثابه کاتارسیس فرهنگی می تواند مانع از بروز ناهنجاری ها، بزهکاری ها و جُنحِه های اجتماعی شود.
و در نهایت همان گونه که گفته شد، فرهنگ ایران نه با توقیف نجات پیدا می کند و نه با تمسخر. نه با سانسور رشد می کند و نه با قهر از حقیقت پاستوریزه می شود. پاستوریزه صفت مناسب برای محصولات لبنی است نه محصولات فرهنگی! تا وقتی هر صدای متفاوتی یا «تهدید» به حساب می آید یا «خیانت ـ سیاه نمایی» نتیجه چیزی جز انحطاط و عقب ماندگی فرهنگی نیست. فرهنگِ جامعه ایران زنده، پیچیده، پارادوکسیکال، متنوع و رنگارنگ است. چنین فرهنگی نه مبارز نستوه می خواهد، نه پاک دستی نمایشی!
رپ ناهنجاری نیست؛ مهلتی برای ترمیم شکاف های اجتماعی ـ فرهنگی است. همچون آینه ای رو به فرهنگ متنوع جامعه ایران. جامعه ای که هم احتیاج به برنامه ای مذهبی مانند «محفل» دارد و هم برنامه هایی مانند «گَنگ» که نوجوانان و جوانان را جذب خود می کند. تاریخ فرهنگی ایران در صد و بیست سال اخیر نشان داده است که هیچ گروهی نتوانسته دیگری را حذف کند. آیا پس از صد و بیست سال وقت گفتگو و هم زیستی مسالمت آمیز، فرا نرسیده!؟
منبع: دست و هنر
این مطلب دست و هنر مورد پسنده؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب دست و هنر مرتبط
نظرات کاربران دست و هنر در مورد این مطلب